Filantroop laat werk van Memling terugkeren naar Brugge

Een portret van Francisco de Rojas is opnieuw te bewonderen in Brugge, waar Hans Memling het in de 15de eeuw maakte. En dat dankzij de schenking van de Amerikaanse filantroop Bill Middendorf, die werd begeleid door King Baudouin Foundation US. En zo zijn twee cirkels rond: een werk keert terug naar waar het ontstond, en een diplomaat-filantroop met een hart voor kunst schenkt een portret van een diplomaat-mecenas.

Het is verre van alledaags dat een museum een werk van dit kaliber mag verwelkomen. “Het is voor het eerst dat we zo’n belangrijke schenking krijgen”, vertelt Till-Holger Borchert, artistiek directeur van de Stedelijke Musea in Brugge. Het werk blijft in eerste instantie eigendom van KBF US dat de schenking begeleidde, maar wordt meteen in langdurige bruikleen gegeven aan de Musea Brugge, die er later eigenaar van worden.

Het portret toont Francisco de Rojas, telg van een vooraanstaande Spaanse familie en ambassadeur van Spanje bij het Bourgondische hof, en maakte deel uit van een triptiek. “Het is een van de weinige afbeeldingen die we hebben die de Spaanse aanwezigheid in de middeleeuwen in het toenmalige handelscentrum Brugge documenteren”, zegt Borchert. “We hebben wel veel tekstueel archiefmateriaal, maar weinig afbeeldingen. Nu is er een schilderij van iemand uit een belangrijke familie, én bovendien geschilderd door Memling, die toen bij de vooraanstaande burgers hoorde.”

Bijzondere kans

“Wat de schenking extra bijzonder maakt, is dat men denkt dat er nog maar twee of drie Memlings in privéhanden zijn die nog kùnnen ‘bewegen’, alle anderen zijn al ondergebracht in musea”, zegt Thomas Leysen, die naast voorzitter van de Koning Boudewijnstichting ook voorzitter is van de Topstukkenraad. “Dit was dus een van de laatste die we nog terug ‘thuis’ kunnen laten komen in Brugge, en we zijn enorm blij dat het gelukt is.”

Diplomaat met passie voor kunst

Het werk is geschonken door de Amerikaan John William ‘Bill’ Middendorf, die een rijkgevulde professionele carrière had die hem onder meer begin jaren 70 naar Nederland bracht als ambassadeur van de VS. Daarnaast is hij een gepassioneerd kunstliefhebber die zelf componeert, tekent en schildert – ook op 95-jarige leeftijd blijft hij haast dagelijks zijn tekenmateriaal ter hand nemen. Zijn passie bracht hem ook tot het verzamelen van kunst, met name van oude meesters uit de Nederlanden.

Bill Middendorf heeft deze passie altijd al willen delen met anderen, en schonk onder meer werken aan het Metropolitan Museum in New York. En nu dus ook aan ons land.

Zeldzame schat

“In de voorbije 55 jaar heb ik Brugge ontdekt en regelmatig bezocht”, vertelt Middendorf. “Het is voor mij een zeldzame schat in de wereld, zoals het grotendeels bewaard is zoals het in de middeleeuwen was. De schoonheid van de stad en de eeuwenoude kunst lokt me er telkens weer heen.”

Na het overlijden van de vorige privé-eigenaar kwam het werk al eens tijdelijk terug naar Brugge voor een tentoonstelling. Daarna, in 2002, boden de erfgenamen het te koop aan en kocht Bill Middendorf het. In die periode leerde hij de Brugse museumdirecteur en expert Till-Holger Borchert kennen. “Ik waardeer Till-Holger Borchert als kunsthistoricus en als de vriend die hij via de kunst is geworden. Al deze elementen speelden mee in mijn besluit om dit stuk uit mijn collectie te laten terugkeren naar Brugge.”

KBFUS ART faciliteert schenking

Een topwerk als dit stop je natuurlijk niet in een cadeauverpakking in je handbagage, een grensoverschrijdende schenking van kunst is cultureel, juridisch en belastingtechnisch complex. Om schenkers uit de VS daarbij te helpen, zette King Baudouin Foundation US enkele jaren geleden het programma KBFUS ART op. Deze schenking van het werk van Memling is een mooi voorbeeld van de rol die het netwerk van de Koning Boudewijnstichting speelt als global philanthropic enabler, niet alleen wat erfgoedschenkingen betreft, maar eveneens voor het begeleiden van filantropische schenkingen aan projecten of organisaties met een sociaal, cultureel, (medisch-)wetenschappelijk of academisch doel over de grenzen heen.

“De begeleiding van KBFUS was essentieel om de terugkeer van het schilderij naar Brugge mogelijk te maken”, zegt Till-Holger Bolchert. “De aanpak die KBFUS heeft opgezet voor schenkingen van kunst maakte dat alles vlot verlopen is. Ik kan haast nog niet geloven dat dit gebeurt, het is fantastisch.”