Verhaal

Filantroop laat werk van Memling terugkeren naar Brugge

Een portret van Francisco de Rojas is opnieuw te bewonderen in Brugge, waar Hans Memling het in de 15de eeuw maakte. En dat dankzij de schenking van de Amerikaanse filantroop Bill Middendorf, die werd begeleid door King Baudouin Foundation US. En zo zijn twee cirkels rond: een werk keert terug naar waar het ontstond, en een diplomaat-filantroop met een hart voor kunst schenkt een portret van een diplomaat-mecenas.

Het is verre van alledaags dat een museum een werk van dit kaliber mag verwelkomen. “Het is voor het eerst dat we zo’n belangrijke schenking krijgen”, vertelt Till-Holger Borchert, artistiek directeur van de Stedelijke Musea in Brugge. Het werk blijft in eerste instantie eigendom van KBF US dat de schenking begeleidde, maar wordt meteen in langdurige bruikleen gegeven aan de Musea Brugge, die er later eigenaar van worden.

Het portret toont Francisco de Rojas, telg van een vooraanstaande Spaanse familie en ambassadeur van Spanje bij het Bourgondische hof, en maakte deel uit van een triptiek. “Het is een van de weinige afbeeldingen die we hebben die de Spaanse aanwezigheid in de middeleeuwen in het toenmalige handelscentrum Brugge documenteren”, zegt Borchert. “We hebben wel veel tekstueel archiefmateriaal, maar weinig afbeeldingen. Nu is er een schilderij van iemand uit een belangrijke familie, én bovendien geschilderd door Memling, die toen bij de vooraanstaande burgers hoorde.”

Bijzondere kans

“Wat de schenking extra bijzonder maakt, is dat men denkt dat er nog maar twee of drie Memlings in privéhanden zijn die nog kùnnen ‘bewegen’, alle anderen zijn al ondergebracht in musea”, zegt Thomas Leysen, die naast voorzitter van de Koning Boudewijnstichting ook voorzitter is van de Topstukkenraad. “Dit was dus een van de laatste die we nog terug ‘thuis’ kunnen laten komen in Brugge, en we zijn enorm blij dat het gelukt is.”

Diplomaat met passie voor kunst

Het werk is geschonken door de Amerikaan John William ‘Bill’ Middendorf, die een rijkgevulde professionele carrière had die hem onder meer begin jaren 70 naar Nederland bracht als ambassadeur van de VS. Daarnaast is hij een gepassioneerd kunstliefhebber die zelf componeert, tekent en schildert – ook op 95-jarige leeftijd blijft hij haast dagelijks zijn tekenmateriaal ter hand nemen. Zijn passie bracht hem ook tot het verzamelen van kunst, met name van oude meesters uit de Nederlanden.

Bill Middendorf heeft deze passie altijd al willen delen met anderen, en schonk onder meer werken aan het Metropolitan Museum in New York. En nu dus ook aan ons land.

Zeldzame schat

“In de voorbije 55 jaar heb ik Brugge ontdekt en regelmatig bezocht”, vertelt Middendorf. “Het is voor mij een zeldzame schat in de wereld, zoals het grotendeels bewaard is zoals het in de middeleeuwen was. De schoonheid van de stad en de eeuwenoude kunst lokt me er telkens weer heen.”

Na het overlijden van de vorige privé-eigenaar kwam het werk al eens tijdelijk terug naar Brugge voor een tentoonstelling. Daarna, in 2002, boden de erfgenamen het te koop aan en kocht Bill Middendorf het. In die periode leerde hij de Brugse museumdirecteur en expert Till-Holger Borchert kennen. “Ik waardeer Till-Holger Borchert als kunsthistoricus en als de vriend die hij via de kunst is geworden. Al deze elementen speelden mee in mijn besluit om dit stuk uit mijn collectie te laten terugkeren naar Brugge.”

KBFUS ART faciliteert schenking

Een topwerk als dit stop je natuurlijk niet in een cadeauverpakking in je handbagage, een grensoverschrijdende schenking van kunst is cultureel, juridisch en belastingtechnisch complex. Om schenkers uit de VS daarbij te helpen, zette King Baudouin Foundation US enkele jaren geleden het programma KBFUS ART op. Deze schenking van het werk van Memling is een mooi voorbeeld van de rol die het netwerk van de Koning Boudewijnstichting speelt als global philanthropic enabler, niet alleen wat erfgoedschenkingen betreft, maar eveneens voor het begeleiden van filantropische schenkingen aan projecten of organisaties met een sociaal, cultureel, (medisch-)wetenschappelijk of academisch doel over de grenzen heen.

“Brugge is voor mij een zeldzame schat. Dat speelde mee in mijn besluit om dit stuk uit mijn collectie te laten terugkeren naar Brugge.”
Bill Middendorf
Schenker

“De begeleiding van KBFUS was essentieel om de terugkeer van het schilderij naar Brugge mogelijk te maken”, zegt Till-Holger Bolchert. “De aanpak die KBFUS heeft opgezet voor schenkingen van kunst maakte dat alles vlot verlopen is. Ik kan haast nog niet geloven dat dit gebeurt, het is fantastisch.”

Het schilderij is te zien in de tentoonstelling ‘Memling Now’ in het Sint-Janshospitaal (Memlingmuseum), die loopt van 1 oktober 2020 tot 1 februari 2021. Daarna blijft het werk in langdurige bruikleen in de vaste collectie van het Memlingmuseum.

Andere verhalen
Engagement dat inspireert!

Ere wie ere toekomt

Roerend erfgoed

"In de 15de en 16de eeuw produceerde Brussel veel van deze zogeheten Brabantse retabels die toen in heel Europa enorm populair waren."
Emmanuelle Mercier
verantwoordelijke van de afdeling voor onderzoek en conservatie/restauratie van beeldhouwwerken van het KIK

Archief Goffinet werpt licht op Belgisch koloniaal verleden

Roerend erfgoed

“Dankzij de interventie van het Erfgoedfonds konden we archieven met een grote historische waarde verwerven die nog echo’s hebben tot in het heden.”
Olivier Defrance
Historicus, auteur van de inventaris van het archief Goffinet

“Mijn kantwerken zijn mijn pleegkindjes, maar ik weet dat ze nu veilig zijn

Roerend erfgoed

"Mijn lievelingsstuk is een 16de-eeuws mutsje - nooit gebruikt, het ziet er bijna nieuw uit. En zo mooi gemaakt!"
Lieve Vroom (rechts op de foto)
Schenkster kantcollectie

Andere projectoproepen

Prijs Jacqueline Nonkels 2024 - Projectoproep voor individuen

De jaarlijkse Prijs Jacqueline Nonkels (€ 5.000) steunt het behoud en de ontsluiting van het Belgisch, surrealistisch erfgoed.

Open

Prijs Jacqueline Nonkels 2024 - Projectoproep voor organisaties

De jaarlijkse Prijs Jacqueline Nonkels (€ 5.000) steunt het behoud en de ontsluiting van het Belgisch, surrealistisch erfgoed.

Open

Fonds René en Karin Jonckheere - Projectoproep 2024

Bescherming van het roerend cultureel erfgoed dat getuigt van de Europese dimensie van Brussel

Open

Andere Fondsen en filantropieformules

Mecenaatfonds voor boek en letteren (Fonds)

Steun aan initiatieven die het Vlaams geschreven erfgoed bewaren en die het publiek sensibiliseren, waarbij het accent ligt op Antwerpse organisaties.

Claire en Michel Lemay (Fonds)

Doornik en Picardisch Wallonië nog aantrekkelijker maken door aandacht te besteden aan artistieke, culturele en erfgoedprojecten en hun repercussies op de economische en sociale …

Kortrijk - Kerkfabriek O.L.V. Kortrijk (Projectrekening)

Voor de tentoonstelling “Albast” in het Museum M te Leuven werd het beeld in bruikleen gegeven als een topstuk. Het beeld diende gerestaureerd te worden.

Andere persberichten

De Schat van Oignies, een uitzonderlijke verzameling edelsmeedkunst uit de 13de eeuw, voor het eerst bijna volledig te zien buiten België

08 02 2024

Van 19 maart tot 20 oktober 2024 presenteert het Musée de Cluny in Parijs een selectie van de mooiste edelsmeedwerken uit de Schat van Oignies, eigendom van de KBS.

Van een zeldzame ‘Madonna met Kind’ uit de 17de eeuw tot meesterwerken van Rops en Khnopff en een uniek magazine van de Belgische surrealisten: de Koning Boudewijnstichting toont een selectie van diverse topstukken op BRAFA

10 01 2024

Dit jaar kunt u op de stand van de KBS opnieuw enkele topstukken ontdekken uit het Belgisch erfgoed, die de KBS recentelijk verwierf voor haar publieke collecties.

17de-eeuws beeldhouwwerk van Jan van Delen keert terug naar de Zavelkerk

22 11 2023

Het 17de-eeuws beeldhouwwerk 'Barmhartigheid' van Jan van Delen keert terug naar haar oorspronkelijke plaats in de Sint-Ursulakapel in de O.L.V. Ter Zavelkerk te Brussel.