Het portret van Francisco de Rojas, geschilderd door Hans Memling in de 15de eeuw, keert terug naar Brugge, waar het gemaakt werd. Het is geschonken door de Amerikaanse filantroop Bill Middendorf en krijgt een plaats in het Sint-Janshospitaal (Memlingmuseum). De schenking werd begeleid door King Baudouin Foundation US, dat deel uitmaakt van het netwerk van de Koning Boudewijnstichting.
Francisco de Rojas, telg van een vooraanstaande Spaanse familie en ambassadeur van Spanje bij het Bourgondische hof, werd afgebeeld op het linkerpaneel (olieverf op hout; 50,5 cm breed en 104 cm hoog) van een triptiek. Op het rechterpaneel stond een vrouwelijke, lezende figuur, wellicht Maria. Wat op het middendeel stond, is niet meer met zekerheid geweten, al zijn er aanwijzingen dat het om de kruisiging van Christus ging.
“Het is voor het eerst dat we zo’n belangrijke schenking krijgen”, vertelt Till-Holger Borchert, artistiek directeur van de Stedelijke Musea in Brugge. Het werk blijft in eerste instantie eigendom van KBF US maar wordt meteen in langdurige bruikleen gegeven aan de Brugse Musea, die er later eigenaar van worden.
“Het is een van de weinige afbeeldingen die we hebben die de Spaanse aanwezigheid in de middeleeuwen in het toenmalige handelscentrum Brugge documenteren”, zegt Borchert. “We hebben wel veel tekstueel archiefmateriaal, maar weinig afbeeldingen. Nu is er een schilderij van iemand uit een belangrijke familie, én bovendien geschilderd door Memling, die toen bij de vooraanstaande burgers hoorde en natuurlijk een zeer belangrijke kunstenaar is.”
Van Hans Memling, geboren in Duitsland rond 1430, weten we dat hij in 1465 in het Brusselse atelier van Rogier van der Weyden werkte. Later vestigde hij zich in Brugge, waar hij een van de meest invloedrijke kunstenaars uit het noorden van Europa van zijn tijd werd. In zijn religieuze werken verwerkte hij vaak portretten van zijn welstellende mecenassen – bankiers, kooplui, hooggeplaatsen in het bestuursapparaat of de Kerk, aristocraten.
Schenker Bill Middendorf
Het werk is geschonken door de Amerikaan John William ‘Bill’ Middendorf, die niet alleen een rijkgevulde professionele carrière had, maar ook een gepassioneerd kunstverzamelaar is, met name van oude meesters uit de Nederlanden. Middendorf studeerde marinewetenschapen, was officier tijdens WOII, en behaalde daarna een Bachelor of Arts (Harvard) en MBA (Universiteit van New York). Hij startte zijn carrière als investment banker. Later werd hij gevraagd als Amerikaans ambassadeur in Nederland (1969-1973). Terug in de VS was hij onder meer nog Staatssecretaris van de US Navy (1974-1977) en vertegenwoordiger van de VS in de Organisatie van Amerikaanse Staten.
Het is echter vooral zijn passie voor kunst en voor de oude meesters die hem vandaag tot zijn genereuze schenking brengt. Hij leefde zijn creativiteit niet enkel uit als componist – hij schreef bijvoorbeeld een symfonie bij het 25ste troonjubileum van de Koningin Juliana der Nederlanden – maar heeft heel zijn leven steeds getekend en geschilderd. Zo schetste hij de portretten van vele prominente politici op het wereldtoneel met wie hij te maken kreeg.
“In de voorbije 55 jaar heb ik Brugge ontdekt en regelmatig bezocht”, vertelt Middendorf. “Het is voor mij een zeldzame schat in de wereld, zoals het grotendeels bewaard is zoals het in de middeleeuwen was. De schoonheid van de stad en de eeuwenoude kunst lokt me er telkens weer heen. Memling, een van de grootste meesters, was een prominente burger van de stad. En ik waardeer Till-Holger Borchert als kunsthistoricus en als de vriend die hij via de kunst sinds enkele decennia is. Al deze elementen speelden mee in mijn besluit om dit stuk uit mijn collectie, dat ik kocht in 2002 nadat de vorige privé-eigenaar was overleden, te laten terugkeren naar Brugge.”
KBFUS ART faciliteert schenkingen van kunst
Enkele jaren geleden zette King Baudouin Foundation US het programma KBFUS ART op, om schenkers uit de VS te helpen bij de complexe culturele, juridische en belastingtechnische aspecten van het grensoverschrijdende schenken van kunst. Deze schenking van het werk van Memling is een mooi voorbeeld van de rol die het netwerk van de Koning Boudewijnstichting speelt als global philanthropic enabler, niet alleen wat erfgoedschenkingen betreft, maar eveneens voor het begeleiden van filantropische schenkingen aan projecten of organisaties met een sociaal, cultureel, (medisch-)wetenschappelijk of academisch doel over de grenzen heen.
“De begeleiding van KBFUS was essentieel om de terugkeer van het schilderij naar Brugge mogelijk te maken”, zegt Till-Holger Bolchert. “De aanpak die KBFUS heeft opgezet voor schenkingen van kunst maakte dat alles vlot verlopen is. Ik kan haast nog niet geloven dat dit gebeurt, het is fantastisch.”