Een broze artiest met een dandy-kantje: Kunstschilder Leo Piron verwerft (eindelijk) zijn eigen plek

Hij bezat een sierlijke stijl, zacht kleurenpallet, penseelde open vergezichten, mysterieuze stillevens en miniatuur-landschappen. Kunstenaar Leo Piron (1899-1962) deelde met Valerius De Saedeleer hetzelfde werkterrein, de Vlaamse Ardennen, maar toefde lange tijd in de schaduw van zijn vermaarde schoonvader. Tijd voor de herrijzenis, vonden zijn erfgenamen. Het Fonds Leo Piron, dat bij de Koning Boudewijnstichting opgericht werd toen een nicht van de kunstenaar een veertigtal kunstwerken van Leo Piron aan de KBS schonk, delft deze zomer een artistieke schat op gekoppeld aan unieke verhalen. In de kunstroute ‘Vanuit de heuvels langs de Schelde’ – te bezoeken van 24 augustus tot 1 september 2024 – staat het toenmalig excentrieke kunstdorp Etikhove centraal.

“Het schilderen verliep bij bompa Leo Piron vlotter dan bij mijn overgrootvader Valerius De Saedeleer.”, zegt Piet Piron. Hij is vol ontzag voor beide. “Bij De Saedeleer was schilderen vaak wroeten. Als hij in het atelier werkte, maakten zijn huisgenoten zich meteen uit de voeten. De Saedeleers breed uitgestreken luchten waren voor hemzelf een karwei.” Bij Piets grootvader Leo Piron ging het er in het atelier rustiger aan toe.

En hier begint het al: de onvermijdelijke vergelijking tussen de getalenteerde kunstenaar in de luwte Leo Piron en zijn rumoeriger én befaamder schoonvader De Saedeleer. Het verhaal van “hun” timide Piron moet nog geschreven worden. Dat is de missie van de erfgenamen. Piet Piron is lid van het bestuurscomité van het Fonds Leo Piron, beheerd door de Koning Boudewijnstichting. ‘Eindelijk’, zuchten de kenners die Leo Piron al langer in de galerij van notoire Vlaamse kunstenaars zetten, eindelijk krijgt de kunstschilder via dit Fonds een verdiende eigen plek.

Leo Piron werd in 1899 in Marcinelle geboren, in een bakkersgezin dat tijdelijk uit Aalst naar Henegouwen was gemigreerd. Kunstzinningheid zat hem in de genen. Leo deelde met zijn neef Louis Paul Boon een excentrieke grootvader in de Aalsterse activist avant la lettre Louis Verbesselt. Op foto’s zie je ook fysieke gelijkenissen tussen Piron en Boon : dezelfde onderzoekende blik.

Leo Piron was een gevoelige, zelfs broze jongen die van zijn ouders naar de kunstacademie van Aalst mocht gaan. Zijn ragfijne grafisch werk viel meteen op. Piron zou later leraar worden aan diezelfde academie. Begin jaren twintig kwam Leo Piron in kunstdorp Etikhove (Vlaamse Ardennen) terecht, hij had opwindende verhalen gehoord over het heir artiesten dat zich daar ophield. Centrum was het huis en de familietafel van kunstenaar en fenomeen Valerius De Saedeleer.

De rest is geschiedenis. Vooral orale geschiedenis. Want, hoewel er over Pirons oeuvre nu volop inventarissen worden opgemaakt, werken gedigitaliseerd en informatie vergaard, is een groot deel van de kennis over Piron gebaseerd op mondelinge overlevering. Oud-rechter en kleinzoon van Leo, Piet Piron, kreeg veel informatie uit eerste hand van zijn grootmoeder. En het treft dat Piet zelf een gloedvol (door)verteller is.

Piet Piron: “Mijn grootmoeder vertelde me dat ze een grote invloed had op de stijl van bompa. Ik vond zijn eerste schilderperiode best fascinerend, op een manier modernistisch, met een verrassende dynamiek en composities die bijwijlen naar Permeke neigden. Mijn grootmoeder stuurde hem de natuur in en stimuleerde hem om landschappen te schilderen. Al snel ademde zijn werk de betoverende sfeer uit van de Vlaamse Ardennen, maar anders dan bij zijn schoonvader. Leo Piron was meer een miniaturist, hij zette heel secuur mini-taferelen in zijn weidse landschappen.”

Op menselijk en sociaal vlak kan het verschil tussen beide schilders niet groter. Valerius was de bon-vivant. Alleen al dat uiterlijk, breed en gewichtig, met woeste baard, meer tronie dan kop, zo’n figuur die je op canvassen van Adriaan Brouwer terugvindt. Leo Piron oogde fijnbesnaard en timide. Hij was nogal cerebraal, al zie je op foto’s ook een dandy, aan de manier waarop hij achteloos leunt tegen een boom, sigaretje los in de hand, met bezonken blik. Kleinzoon Piet Piron: “Bompa Piron gruwde nochtans van personencultus, hij werkte als een monnik, sloot zich op in zijn atelier, zijn kunst stond centraal. Mijn grootmoeder vond dat haar man beter schilderde dan haar vader. ‘Hij had dat meer in de hand, moest weinig moeite doen, het was een gave’, waren haar letterlijke woorden.”

Leo Piron is er ook een tijdje op uit getrokken, naar Luxemburg, Parijs, Bretagne. “Trok hij zich terug om zichzelf te vinden, zijn eigen stem te zoeken, we weten dat niet.”, zegt Piet Piron. “Want dat het niet simpel was om in de schaduw van De Saedeleer te werken en te leven, is wellicht een understatement. Maar, er is ook iets merkwaardigs gebeurd. In een bepaald jaar, ik moet nog uitzoeken wanneer precies, werden Leo én Valerius uitgenodigd op de Biënnale van Venetië. En wat bleek? Mijn grootvader Piron verkocht al zijn werken en De Saedeleer niet één. Mijn grootmoeder was daar zo fier op. Bij haar vader moet dat gestokenhebben. Pirons werken verkochten goed, zijn gezin kon van zijn kunst leven.”

Hoe rustig of onthecht hij ook leefde, Leo Pirons leven eindigde plots. Hij stierf op 62-jarige leeftijd, na een hartaderbreuk en werd in Aalst bijgezet in het ‘praalgraf’ van Valerius De Saedeleer die twintig jaar eerder stierf.

Hoe zou Piet de stijl van zijn grootvader beschrijven? Hij fronst. “Niet simpel. Leo had twee stijlen. Er was dat vroegere werk, met bijna kubistische dorpszichten, landschappen in een bijzonder coloriet, hedendaagse stillevens. Eens hier, in Etikhove, ging hij kleiner en breekbaarder werken, met die miniaturen in de landschappen. Ik kan er uren naar kijken en er steeds iets nieuws in ontdekken. Weinigen konden de wolken boven onze Vlaamse Ardennen zo mooi borstelen als bompa.”

Over het Fonds Leo Piron

De Belgische kunstenaar Leo Piron (1899 - 1962) is vooral gekend voor zijn bijna miniaturistisch weergegeven landschappen, waarvoor hij inspiratie vond in de Vlaamse Ardennen. Via de nalatenschap van een nicht van Leo Piron werd het Fonds Leo Piron opgericht bij de Koning Boudewijnstichting, met hierin een veertigtal kunstwerken van zijn hand. Het betreft voornamelijk panoramische landschappen en vergezichten, stadsgezichten en enkele stillevens. Het Fonds Leo Piron zet zich in voor het bewaren en publiek toegankelijk maken van het oeuvre van Leo Piron, en wil de kennis erover mee helpen verspreiden.

Met het oog op het inventariseren van werken in privébezit, kan iedere eigenaar van een werk van Leo Piron contact opnemen met Julie Lenaerts, lenaerts.j@mandate.kbs-frb.be van de Koning Boudewijnstichting, zodat er een zo volledig mogelijk beeld wordt bekomen van het oeuvre van de kunstenaar. Schenkingen of meldingen m.b.t. verkoop van werken mogen ook aan de KBS gericht worden.

Kunstroute ‘Vanuit de heuvels langs de Schelde’

Op drie iconische locaties confronteren Hans Claus en Piet Piron het werk van hun grootvaders, Leo Piron en Lieven Colardyn, met dat van bekende tijdgenoten en enkele hedendaagse kunstenaars. De art deco villa Zonnekracht in Anzegem, de home-galerij ‘In een glooiing van de tijd’ in Nukerke en het Oud-Hospitaal van de stad Oudenaarde zijn ‘the places to be’ van deze kunstroute. Ook een 20-tal kunstwerken uit het Fonds Leo Piron, zijn er te zien, van 24 augustus tot 1 september 2024.