@Home18-24: het opvanghuis dat dakloze jongeren er bovenop helpt

In Brussel worden al tien jaar jongeren die (bijna) dakloos zijn, begeleid in een opvanghuis van vzw Spullenhulp. Het project @Home18-24 biedt hen een dak boven het hoofd, maar het laat deze jongeren vooral geloven dat ze een andere toekomst kunnen hebben dan leven op straat.

Op een woensdagmiddag, in een kelderverdieping van een huis in de Brusselse gemeente Vorst, klettert het houtwerk door de trillingen van de boksbal. “Ik smijt me hier elke dag”, zegt een jongeman (18) met glinsterende ogen. Boksen, mixed martial arts, lopen. “Ik wil op sportief vlak doorbreken.” Z, zoals hij zich laat noemen omdat hij anoniem wil blijven, is een vechter. “Mijn hele leven heb ik mijn plan moeten trekken. Ik doe dus ook moeite om mij zelf dingen aan te leren”, vertelt hij in de rustige, door bomen overschaduwde tuin van dit huis.

Drie maanden geleden trok Z hier in. @Home18-24 werd meer dan tien jaar geleden opgericht door Spullenhulp om jongeren van wie de levens aan scherven liggen, te ondersteunen. Zestien jonge kerels, tussen 18 en 24 jaar die dakloos zijn of die het dreigden te worden, worden er opgevangen. “Deze plek is er om bij te komen, om jezelf bijeen te rapen wanneer je in de shit zit”, zegt Z. Hier worden jongeren opgevangen die leven van dag tot dag, zonder toekomstplannen. Ze kunnen er aansterken om nadien verder te springen.

“De begeleiding van de jongeren bestaat erin om bezig te zijn en te blijven. De draad van hun studies op te pikken. Een opleiding te volgen. Werk zoeken”, zegt Corentin Letocart. Hij leidt dit opvanghuis, en wil ingrijpen vóór de vicieuze cirkel van de uitsluiting te ver doordraait. “Hier helpen ze ons om niet op straat rond te hangen, maar vooral om weer tot jezelf te komen, en dat is soms lastig”, zegt Francesco, 21, die vertelt over de “moeilijke periode” die hij achter de rug heeft. Hij is nu een maand in @Home 18-24. “Ik had thuis problemen, ik ben moeten vertrekken bij mijn moeder. Ik ben naar een vriendin gegaan, daarna naar vrienden. Ik heb heel België gezien, ik wist echt niet meer waarheen.”

Een leven met structuur

Het leven “at home”, dat is gezelligheid, dat zijn gesprekken met de maatschappelijk werkers die de klok rond aanwezig zijn. Maar dat is ook opnieuw structuur in je leven brengen. Wat strakker tijdens de week, om nietsdoen te vermijden, wat soepeler in het weekend. ’s Avonds moeten de jongeren op tijd naar bed. Elke ochtend, om negen uur stipt, is er de heilige “briefing” waar de dag gepland wordt. De huishoudelijke taken worden er verdeeld onder de bewoners: boodschappen doen, helpen in de moestuin, schoonmaken, lege flessen naar de glasbol brengen, de gemeenschappelijke maaltijd klaarmaken. Vandaag is het de beurt aan Z om te koken. Hij maakt gehakt parmentier. Hij kijkt ernaar uit, hij wil in een professionele keuken aan de slag. “Ik heb me ingeschreven in de koksschool. Ik kook al mijn hele leven.” Voor Z is het doel duidelijk: “Volledig autonoom en financieel onafhankelijk zijn en mijn studies voortzetten. Ik droom ervan om chef te worden.”

Voor anderen is het levenspad niet zo duidelijk. Het is moeilijk om de ingewikkelde levensloop van deze jongeren te ontwarren. Zeventig procent van de jongeren die belanden bij @Home18-24 is thuis met slaande deuren vertrokken, ook na fysiek of psychologisch geweld. “Ze moesten vaak echt op de vlucht, ze hebben geen dak meer boven het hoofd en ze weten niet meer wat gedaan”, zegt Corentin Letocart. In het opvanghuis vinden we ook jongeren die na een verblijf in jeugdvoorzieningen “bij hun meerderjarigheid de wereld worden ingestuurd”, zegt de directeur.

Tot slot stelt het team van @Home18-24 vast dat steeds meer jongeren “die al met één been op straat staan" kost en inwoon vragen, tegen een lagere prijs dan die op de woningmarkt. Het probleem is dat @Home 18-24 uniek is in zijn soort. “We zijn tien jaar geleden met dit opvanghuis begonnen omdat steeds meer jongeren hulp vroegen en we zagen dat de begeleiding in ‘klassieke’ opvangstructuren voor daklozen niet goed zat”, herinnert Corentin Letocart zich. “We hebben daarom een voorziening op mensenmaat gecreëerd. Hier vinden ze in de eerste plaats veiligheid.”

Een groter huis

Na hun aankomst kunnen de jongeren herademen. Maar ze worden al snel zachtjes aangespoord tot actie. Eerst wordt de administratie in orde gebracht. Het ziekenfonds en het OCMW regelen, dat kan al snel enkele weken duren Er wordt budgetbegeleiding opgestart, want vaak moeten er schulden weggewerkt worden. De maatschappelijk werkers herinneren de jongeren geregeld aan de plannen die ze koesteren voor hun leven, hun wensen, hun ambities. “We vertrekken vanuit de ervaringen van de jongeren en halen daar zoveel mogelijk positiefs uit”, zegt Simon Toussaint, maatschappelijk werker. Jongeren zonder een duidelijk project kunnen aan de slag als vrijwilliger bij Spullenhulp of ze kunnen een gespecialiseerde opleiding volgen voor NEET-jongeren (not in employment, education or training).

“We willen dat deze jongeren zoveel mogelijk leren hier, dat ze zichzelf heropbouwen en dat kan tijd vragen”, zegt Simon Toussaint. Jongeren blijven gemiddeld vier maanden in @Home 18-24. De begeleiding is intensief en het team kan mooie resultaten voorleggen. De meeste jongeren – ongeveer 70% – vinden nadien stabiele huisvesting en bijna 80% van hen heeft een inkomen. Maar zowel in Brussel als in Wallonië zijn de behoeften immens. De vzw krijgt dagelijks een vijftiental aanvragen voor een kamer. Ze moeten veel jongeren weigeren. “We zijn maar een druppel in een grote oceaan”, besluit Simon Toussaint.

Maar de druppel wordt binnenkort wat groter. In de zomer van 2023 gaat de opvangcapaciteit van @Home18-24 van 16 naar 21 bedden. De vijf extra plaatsen komen er dankzij de steun van het Fonds Van Oldeneel tot Oldenzeel en van het Fonds Christiane Stroobants, beide beheerd door de Koning Boudewijnstichting. Ze worden gecreëerd in een eengezinswoning waar jongeren die al erg zelfstandig zijn samenwonen, ondersteund door maatschappelijk werkers die meer op de achtergrond aanwezig zullen zijn.

In afwachting somt Z in de tuin van het huis in Vorst, een sigaret tussen de vingers, op wat hij nu gaat doen: “Hier een jaar blijven, sparen als een gek zodat ik de huurwaarborg kan betalen.” En misschien, aan het eind van het pad, het uitzicht op een rustiger leven.