Twee leerstoelen in transitiepsychiatrie kregen vier jaar lang de steun van het Fonds Julie Renson, het Koningin Fabiolafonds en de Koning Boudewijnstichting om de relatie tussen de psychiatrische zorg voor kinderen en volwassenen te onderzoeken. Uit het onderzoek bleek dat er meer rekening gehouden moet worden met de psychologische noden van jongeren die de sprong naar volwassenheid maken. Ze moeten eveneens een stem krijgen in de zorg en het beleid. Ze hebben recht om betrokken te worden in een op maat gemaakte, flexibele begeleiding. De samenwerking tussen de zorgnetwerken voor kinderen, tieners en volwassenen moet bevorderd worden alsook het delen van de expertise tussen deze zorgnetten.
De aandacht voor psychische kwetsbaarheid bij jongeren is fors toegenomen – zeker ook als gevolg van de Covid-19-pandemie. Maar de psychische noden van adolescenten in de overgang naar volwassenheid blijven een blinde vlek. In de praktijk zien we vaak een breuk in de zorg en begeleiding tussen de klinische afdelingen voor kinderen en jongeren, en die voor volwassenen. Terwijl net in deze overgangsperiode de psychische kwetsbaarheid het grootst is. Bij ongeveer drie op de vier jongeren met een psychische stoornis beginnen de problemen tussen 14 en 25 jaar. Deze stoornissen houden bovendien vaak ook verband met andere problemen, zoals afhaken op school, delinquent gedrag, verslaving of dakloosheid.
Omwille van de groeiende belangstelling voor transitiepsychiatrie, die nog eens versterkt werd door de hervormingen in de geestelijke gezondheidzorg, hebben de Fondsen voor geestelijke gezondheid beheerd door de Koning Boudewijnstichting de krachten gebundeld. Tussen 2019 en 2022 hebben de Fondsen twee leerstoelen transitiepsychiatrie ondersteund voor een totaalbedrag van 1,2 miljoen euro. De leerstoelen zijn telkens verbonden aan een faculteit Geneeskunde van een Belgische universiteit – het Universitair Psychiatrisch Centrum KULeuven voor de Nederlandstalige leerstoel en de ULB voor de Franstalige leerstoel, gedragen door het Kinderziekenhuis Koningin Fabiola in samenwerking met het Erasmusziekenhuis, het Universitair Ziekenhuis Brugmann en de dienst Geestelijke Gezondheid van de ULB. Deze leerstoelen hebben verschillende groepen jongeren die psychiatrische of psychologische hulp vragen, betrokken bij hun traject. De leerstoelen wilden niet alleen bijdragen aan het wetenschappelijk onderzoek over dit thema, ze wilden ook de zorg voor deze jonge patiënten verbeteren, zodat ze sterker in de schoenen staan wanneer ze deze nieuwe levensfase ingaan.
Conclusies
Uit het onderzoek blijken twee soorten risicofactoren een psychische stoornis te triggeren op de transitieleeftijd: de omgeving – met ook traumatische ervaringen in de kindertijd en de situatie in het gezin – en een genetische kwetsbaarheid voor psychiatrische stoornissen.
De jongeren tussen 16 en 24 jaar die betrokken waren bij het onderzoek van de leerstoelen hechten veel belang aan een toegankelijk en flexibel zorgaanbod op maat. In dat aanbod moet er aandacht zijn voor:
- het soort onthaal: individuele gesprekken bij het eerste contact, groepssessies indien aangewezen;
- het tijdsbestek: korte wachttijd (maximum 1 tot 2 maanden);
- de kostprijs: laag tarief (minder dan € 12 aanvaardbaar, maar idealiter gratis);
- de plek: een warm inloophuis in de stad, op maat van jongeren;
- het soort hulp: professionele hulp, behandelingen, peer support;
- vertrouwelijkheid: respect voor de privacy – een essentieel aandachtspunt voor de jongeren;
- participatie: hoe jeugdvriendelijke zorg er best uitziet, moeten we vooral van jongeren zelf leren. Hun participatie is hiervoor essentieel.
De aanbevelingen van de werkgroep ‘Jongeren in transitie’ voorgezeten door Dr. Ruud van Winkel, psychiater aan de KU Leuven en Dr. Véronique Delvenne, diensthoofd Kinderpsychiatrie aan HUDERF, benadrukken het belang van:
- een ‘transdiagnostische aanpak’ die zich richt op onderliggende psychologische en gemeenschappelijke processen van stoornissen, om rekening te houden met de specificiteit van psychische stoornissen bij jongeren;
- de toegang tot eerstelijnszorg verbeteren;
- gespecialiseerde afdelingen voor jongeren in de transitieleeftijd uitbreiden, met extra aandacht voor preventie;
- werken met multidisciplinaire teams;
- niet-residentiële hulpverlening uitbouwen, zoals mobiele teams, dagopvang en gespecialiseerde ambulante zorg, om de band met peers, school en gezin te behouden;
- een expertisecentrum voor geestelijke gezondheid van jongeren opzetten, om netwerkvorming, kennisdelen, opleiding en onderzoek te bevorderen.
Over het partnerschap Fonds Julie Renson – Koningin Fabiolafonds – Koning Boudewijnstichting
Sinds 2011 hebben het Fonds Julie Renson, het Koningin Fabiolafonds en de Koning Boudewijnstichting zich verenigd in een partnerschap om hun acties nog effectiever te maken. De drie partners hebben vier pijlers voor hun samenwerking:
- psychische kwetsbaarheid erkennen en zichtbaar maken, door oog te hebben voor de sociale representatie bij gebruikers, de geestelijke gezondheidszorg en de samenleving;
- een aanpak bevorderen die voorrang geeft aan autonomie en participatie voor de gebruikers van de zorg en hun omgeving (ervaringsdeskundigheid, peer support);
- herstelgericht werken op alle niveaus en in alle zorgvoorzieningen;
- de continuïteit van de zorg garanderen tussen residentiële en ambulante hulp, en tussen geest en lichaam.