Naar een uniformer hygiënebeleid in residentiële instellingen

Dat corona tijdens de eerste golf extra hard toesloeg in de woonzorgcentra, staat als een paal boven water. En dat een herhaling van die situatie absoluut vermeden moest worden, daar was iedereen het over eens. Het Fonds voor Solidaire Zorg, eind maart opgericht door de Koning Boudewijnstichting, financierde daarom projecten die inzetten op kennisdeling over preventie en controle van infecties. Een van die projecten, ingediend door Huisartsenkring KHOBRA, ondersteunt residentiële instellingen in het Leuvense om te komen tot een uniformer hygiënebeleid.

Bij het begin van de eerste golf zaten de woonzorgcentra met veel vragen. Hoe trek je veilig een beschermingspak aan en uit? Wat is een goede handhygiëne voor woonzorgcentra? De Leuvense ziekenhuizen, met hun diensten voor ziekenhuishygiëne, zetten samen met de Leuvense huisartsenkring in de periode maart-april een sterke ondersteuning en kennisdeling op poten. Allerhande informatie rond COVID-19 werd verzameld op een website: de laatste nieuwe richtlijnen, allerlei noodnummers, instructievideo’s en de draaiboeken die de verschillende centra ontwikkelden.

Er kwam een samenwerking tot stand die men nu wil verankeren. “In maart waren we niet voorbereid op een pandemie”, zegt Gijs Van Pottelbergh, huisarts, bestuurder van KHOBRA en coördinator van Zorgzaam Leuven (netwerk voor geïntegreerde zorg). “De coronacrisis bracht in woonzorgcentra, maar ook in andere residentiële instellingen een aantal zwakheden naar boven. We hebben al doende geleerd die het hoofd te bieden. En die opgedane kennis willen we delen met elkaar.”

Meer dan handen wassen alleen

Een degelijk hygiënebeleid is essentieel om nieuwe uitbraken zoveel mogelijk te voorkomen. Iedereen moet weten waarom afstand houden en handen wassen zo belangrijk zijn en hoe je dat op een goede manier doet. Maar het gaat over meer dan handen wassen alleen. Hoe gebruik je het beschermingsmateriaal correct? Hoe scheid je besmette bewoners van de anderen (cohorteren) om een verdere uitbraak hopelijk te snel af te zijn?

En hoe zorg je ervoor dat iedereen mee is? Hygiënemaatregelen werken alleen als iedereen ze ter harte neemt en dat is in residentiële instellingen vaak een grote en diverse groep mensen. “Neem bijvoorbeeld de twee woonzorgcentra die ik opvolg,” verduidelijkt Gijs Van Pottelbergh, “die tellen samen pakweg 250 bewoners. Daar is eigenlijk nog eens 250 man personeel voor nodig: de dagploeg, de nachtploeg en de weekendploeg. Maar ook de keukenmedewerkers en de onderhoudsploeg. En dan vergeten we nog de artsen, allerlei externe zorgverleners en natuurlijk komen er bezoekers over de vloer. Dat is een heel complexe omgeving. Je moet een beleid en een aanpak uitwerken die maken dat iedereen mee is in het verhaal, om het risico op het binnenbrengen van een corona-infectie zo veel mogelijk in te perken.”

Leren van elkaar

De ‘train-the-trainer’-opleiding is een essentieel onderdeel van het project. Alle vragen naar opleidingen rond infectiepreventie kwamen in de Leuvense regio bij 4 tot 6 personen terecht. Die kunnen onmogelijk alle personeelsleden van alle residentiële zorginstellingen vormen. Dus leidt men meer mensen zelf op tot trainer, liefst twee per instelling: een arts voor het medische en een verpleegkundige voor het operationele.

De eerste sessie focuste bijvoorbeeld op handhygiëne en persoonlijke beschermingsmiddelen. De ziekenhuishygiënisten overlopen de basisprincipes: hoe vaak, wanneer en met welke producten was je je handen? Welke mondneusmaskers gebruik je? Welke handschoenen? Ze gaan ook uitgebreid in op hoe je een hygiënebeleid en bijbehorende procedures kan implementeren in een residentiële instelling, en hoe je kan checken of alles voldoende en op de juiste manier opgevolgd wordt. “Ken je de verftest?”, vraagt de lesgever. “Je kan de medewerkers vragen handschoenen waar je verf op gesmeerd hebt uit te trekken zonder dat er verf op hun handen belandt. Dan leren mensen vuil en proper echt van elkaar te onderscheiden.”

De kennis, achtergrond en ervaring van de deelnemers is heel verschillend. Niet alleen woonzorgcentra zijn de doelgroep. De samenwerking wil alle residentiële zorginstellingen in de regio Leuven bereiken. Een deel daarvan zijn kleinschalige en soms geïsoleerde structuren, zoals assistentiewoningen, residenties en collectieve instellingen. “Die zitten allemaal vol kwetsbare mensen en een corona-uitbraak kan heel kwalijke gevolgen hebben. Isolatie organiseren is in die contexten vaak ook heel moeilijk”, aldus Gijs Van Pottelbergh.

Ook na corona

Op lange termijn moet uit dit project een levend netwerk groeien. Deelnemers aan de opleiding worden aangemoedigd met elkaar in contact te blijven. In zogeheten intervisies worden deelnemers met een gelijkaardig profiel samengebracht in kleinere groepen om ervaringen uit te wisselen en om te leren van elkaar. Ook tijdens de opleiding komt dat ter sprake: “Contacteer elkaar en ons als je op moeilijkheden botst of gewoon iets wil aftoetsen.”

De middelen uit het Fonds voor Solidaire Zorg waren zeer welkom. Ze zijn onder andere gebruikt om de opleiding uit te werken, voor de communicatie rond de opleiding, en om een coördinator aan te duiden, die zich ontfermt over de praktische kant van de organisatie, zoals het inplannen van alle opleidingen. “We zetten iets op dat duurzaam is”, voegt Gijs Van Pottelbergh toe. “Veel van het materiaal is later nog bruikbaar, ook los van een pandemie.” Iedereen is overtuigd van de meerwaarde van de ontstane samenwerking, en wil die voortzetten na corona. Al hoopt men wel dat het tempo dan wat naar beneden kan natuurlijk.