Jongeren laten hun stem horen in het debat over de toekomst van radioactief afval

Ongeveer 1.100 jongeren van 3de graad middelbaar onderwijs hebben de afgelopen twee maanden deelgenomen aan het maatschappelijk debat over de toekomst van hoogradioactief en langlevend afval. Op verzoek van NIRAS en georganiseerd door de Koning Boudewijnstichting, biedt 'Nu voor Morgen' verschillende doelgroepen, waaronder jongeren, de mogelijkheid hun stem te laten horen over een gevoelige en complexe maatschappelijke kwestie. Als de volwassenen van morgen, voelen de jongeren van vandaag zich betrokken bij de kwesties en beslissingen die zij in de toekomst zullen helpen uitvoeren. Afgelopen zaterdag 18 november kwam een delegatie van bijna 120 jongeren samen om hun ideeën te bespreken met en hun aanbevelingen te overhandigen aan Tinne Van der Straeten, Minister van Energie, en Marc Demarche, Directeur-generaal van NIRAS.

Eind 2022 besliste de federale regering om het hoogradioactief en langlevend afval in de toekomst diep te bergen. Het betrof een principebeslissing: op dit moment wordt niet gespecificeerd waar, wanneer of hoe deze berging zal worden gerealiseerd. Er moeten nog veel stappen en beslissingen genomen worden voordat de eerste schop de grond in kan, inbegrepen de mogelijkheid om terug te komen op eerder genomen beslissingen indien nieuwe inzichten of kennis zich aandienen.

Plaats voor debat

Om dit toekomstig beleidsproces te voeden, voert de Koning Boudewijnstichting sinds april, op vraag van NIRAS (de instelling verantwoordelijk voor het beheer van radioactief afval in België), het maatschappelijk debat 'Nu voor Morgen'. Doel is de meningen, ideeën, argumenten en aanbevelingen te verzamelen die binnen de samenleving leven en dit rond vijf kernvragen: Wanneer definitief beslissen om al dan niet bergen? Hoe bepalen we de eventuele bergingslocatie? Wie moet betrokken zijn bij dergelijke beslissingen en hoe moet het verdere besluitvormingsproces worden georganiseerd? Wie betaalt de rekening voor de berging? Is een gedeelde bergingssite met andere landen een optie?

Via verschillende trajecten en dialoogformaten biedt 'Nu voor Morgen' verschillende doelgroepen de mogelijkheid zich uit te spreken: de burgers, het verenigingsleven, nationale en internationale experten uit de academische wereld, de overheid en de organisaties die een rechtstreekse of onrechtstreekse rol spelen in dit debat, maar vooral ook de jongeren. Als toekomstige volwassenen zullen zij immers bijdragen aan de uitvoering van de beslissingen in de toekomst.

Het woord aan de jongeren

In totaal hebben ongeveer 1.100 jongeren (57 klassen uit 19 scholen) uit de derde graad van het middelbaar onderwijs uit het hele land zich gebogen over verschillende kwesties met betrekking tot het beheer van hoogradioactief en langlevend afval. Een grote uitdaging, die ze met succes zijn aangegaan! Met behulp van speciaal ontwikkeld lesmateriaal voor klasdiscussies en begeleid door docenten uit verschillende disciplines, werden jongeren zich bewust van het onderwerp, leerden ze hun mening te uiten, hun standpunten uit te wisselen, te debatteren en hun eigen aanbevelingen te formuleren voor de beleidsmakers. Een mooi voorbeeld van participatieve democratie over een complex en gevoelig maatschappelijk onderwerp.

In totaal deden de jongeren bijna 200 aanbevelingen. Vervolgens vaardigden ze ongeveer 120 vertegenwoordigers af naar de jongerentop, die hun boodschappen samenvatten in 18 aanbevelingen gericht aan de minister van Energie en de Directeur-generaal van NIRAS. Je kan deze aanbevelingen raadplegen in het samenvattend document. Hieronder vindt u een overzicht van enkele van de belangrijkste aanbevelingen van de jongeren:

• Jongeren zijn bezorgd over het probleem van radioactief afval en voelen zich verantwoordelijk voor toekomstige generaties. Ze raden aan om nu actie te ondernemen om dit afval te beheren en te voorkomen dat het zich ophoopt.

• De jongeren zijn van mening dat de veiligheid de hoogste prioriteit heeft en dat dit de keuze van de bergingslocatie moet bepalen: radioactief afval moet op een zo veilig mogelijke plaats worden geborgen. Ze raden echter aan dat wetenschappelijk onderzoek wordt voortgezet om oplossingen voor dit probleem te vinden.

• De jongeren vinden dat wetenschappelijke kennis de doorslag moet geven bij beslissingen over de bergingslocatie, maar ze vinden het ook belangrijk om rekening te houden met maatschappelijke belangen. Ze raden aan om informatie over berging en radioactief afval te bewaren voor toekomstige generaties.

• De jongeren raden aan dat het bergen van radioactief afval omkeerbaar zou moeten zijn onder bepaalde voorwaarden: wetenschappelijke vooruitgang, veiligheid voor de gezondheid, financiële optimalisatie.

• De jongeren kiezen voor een internationale optie voor de opslag van radioactief afval, met een eerlijke compensatie voor de landen/regio's waar de berging wordt georganiseerd. Ze stellen voor een Europese instelling op te richten om de veiligheid, de planning en het beheer van dit afval te garanderen.

Jongerentop

Op zaterdag 18 november kwam een delegatie van ongeveer 120 jongeren, die deelnamen aan het maatschappelijk debat, bijeen in Brussel om hun ideeën te bespreken met en hun aanbevelingen te overhandigen aan Tinne Van der Straeten, Minister van Energie, en Marc Demarche, Directeur-generaal van NIRAS.

"Voor ons jongeren, is het belangrijk om actief deel te nemen aan het debat over radioactief afval, omdat het een onderwerp is dat ons aanbelangt en dat een impact zal hebben op toekomstige generaties. Ik ben heel blij om te zien hoe aandachtig de minister van Energie en de Directeur-generaal van NIRAS waren voor wat we te zeggen hadden. Ik heb het gevoel dat ik gehoord ben en dat er bij toekomstige beslissingen rekening zal worden gehouden met de stem van de jongeren. Ik moedig alle jongeren aan om zich voor deze kwestie te interesseren en hun stem te laten horen, want de toekomst is aan ons, jongeren.” Odile Mve Elemva, studente aan het Koninklijk Atheneum in Jette.

"Elke stem telt in het maatschappelijke debat over de toekomst van hoogactief of langlevend radioactief afval, en zo'n discussie heeft pas werkelijk betekenis als ook de mening van jongeren gehoord wordt. Afgelopen zaterdag heb ik kunnen zien hoe betrokken jongeren zijn bij de kwestie. Het is een problematiek die we vandaag moeten aanpakken omdat het onze collectieve verantwoordelijkheid is om degenen die na ons komen op deze planeet niet te straffen. Ik wil hen bedanken voor hun inzet, want de komende decennia zullen we nog belangrijke beslissingen moeten nemen over dit gevaarlijke afval. Ik wil ook mijn waardering uitspreken voor de Koning Boudewijnstichting, die haar expertise inzet voor de organisatie van dit maatschappelijk debat. Ik wil alle Belgen eraan herinneren dat het nog steeds mogelijk is om deel te nemen aan dit debat, zowel via de Ronde van België als via de website www.nuvoormorgen.be." Tinne Van der Straeten, Minister van Energie

“Radioactief afval moet op korte én lange termijn veilig beheerd worden. Dit langetermijndenken impliceert dat verschillende opeenvolgende generaties mee voor de zorg van het radioactieve afval zullen instaan. NIRAS steunt dan ook voluit het initiatief van de Koning Boudewijnstichting om jongeren te laten deelnemen aan dit maatschappelijk debat. Jongeren betrekken is trouwens iets waar NIRAS zelf al meer dan twintig jaar werk van maakt. Eerst in Isotopolis en nu in Tabloo, ons bezoekers- en ontmoetingscentrum in Dessel, waar elk jaar duizenden leerlingen met het thema kennismaken.” Marc Demarche, Directeur-generaal NIRAS

Andere trajecten

Naast de jongeren zijn er momenteel andere trajecten lopende om de mening van andere doelgroepen te verzamelen. Op zaterdag 25 november zal een panel van ongeveer dertig burgers voor een derde en laatste keer samenkomen tijdens een Publieksforum om hun aanbevelingen te bespreken en deze te overhandigen aan Tinne Van der Straeten, Pierre-Yves Dermagne en Marc Demarche. De conclusies van dit Publieksforum zullen ook worden gepubliceerd aan het einde van dat weekend.

Wenst u ook deel te nemen aan het maatschappelijk debat over de beheer van hoogradioactief afval? Dan is het nog niet te laat! Er zijn twee mogelijkheden:

- Geef je mening over een tiental stellingen op www.nuvoormorgen.be/het-debat

- Organiseer binnen jouw organisatie, vereniging, sportclub, actiegroep... een debat. Gebruik de beschikbare methodologieën of neem contact met ons op voor een gratis animatie. Meer info: www.nuvoormorgen.be/neem-deel-aan-het-debat/ronde-van-belgie

Meer info: www.nuvoormorgen.be