Fonds voor onderzoek naar geestelijke gezondheid

Onderzoek naar geestelijke gezondheid moet het met significant minder middelen stellen dan onderzoek naar somatisch ziekten, ondanks dat geestelijke gezondheidsproblemen aanzienlijke negatieve gevolgen hebben voor mens en maatschappij.

Het merendeel van de financiering van geestelijke gezondheidsonderzoek wordt besteed aan fundamenteel onderzoek naar de oorzaken en mechanismen onderliggend aan geestelijke gezondheidsproblemen, terwijl maar een klein deel van deze financiering aan sociale en transnationale wetenschappen wordt besteed. Hierdoor is een grote kloof ontstaan tussen onderzoek en praktijk.

Het fonds voor geestelijke gezondheidsonderzoek van de Koning Boudewijnstichting (KBS) is een eerste stap naar een verandering in het Belgisch onderzoek. Het fonds zal duurzaam en grootschalig onderzoek ondersteunen van hoge kwaliteit, dat patiënten en burgers betrekt in al zijn onderzoeksactiviteiten.

Ter voorbereiding, gaf de KBS het Centrum voor Wetenschaps- en Technologiestudies van de Universiteit Leiden de opdracht om een bibliometrische studie uit te voeren van het Belgische onderzoekslandschap naar geestelijke gezondheid. Alle artikels, recensies, brieven, etc. met betrekking tot onderzoek naar geestelijke gezondheid die in de periode 2018-2021 werden gepubliceerd door onderzoekers verbonden aan minstens één organisatie in België, werden uit twee bibliografische databases verzameld. De gegevens kunnen geraadpleegd via deze link. Een beschrijving van de gebruikte methodologie is te vinden in het document Methodology (engels).

Samengevat, werden de gegevens verdeeld in 18 categorieën, waarvan 2 transdiagnostische onderzoekscategorieën en 16 aandoeningsspecifieke categorieën. De ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie werden niet opgenomen omdat de KBS een specifiek programma voor onderzoek naar dementie heeft. Van de aandoeningsspecifieke categorieën was depressie de categorie met de meeste publicaties (740 van de 2719 publicaties), terwijl er slechts 9 publicaties over bipolaire stoornissen werden gevonden. Wanneer het relatieve aantal publicaties per categorie wordt vergeleken met het relatieve aantal publicaties van Europese onderzoekers of met de globale literatuur in deze categorieën, scoort België hoger op het gebied van onderzoek naar persoonlijkheidsstoornissen en neurologische ontwikkelingsstoornissen, maar lijkt ons land minder productief in onderzoek naar eetstoornissen en dwangneurose.

Om een overzicht op te stellen van de verschillende gebieden die bijdragen tot het onderzoek naar geestelijke gezondheid in België, gebruikten we een classificatieschema dat verschillende WoS-onderwerpcategorieën groepeert in een van de negen brede disciplinaire gebieden (medische basiswetenschappen; gezondheidszorg; revalidatie en verpleegkunde; medische specialisaties; natuurwetenschappen; neurowetenschappen, neurologie en beeldvorming; psychiatrie; psychologie en cognitieve wetenschappen; volksgezondheid en beleid; sociale wetenschappen). Zoals verwacht hoorden de meeste publicaties thuis in de categorieën psychiatrie, psychologie, neurowetenschappen en medische basiswetenschappen. Toch kon één op de drie publicaties worden gecategoriseerd onder volksgezondheid, gezondheidszorg, revalidatie en verpleegkunde of sociale wetenschappen.

Waar mogelijk werd ook de leeftijdsdoelgroep van de publicatie opgenomen. Van de 1613 publicaties die betrekking hadden op een specifieke geestelijke gezondheidsaandoening en waarin de onderzochte leeftijdsgroep werd vermeld, waren er 987 onderzoeken over volwassenen, 648 over adolescenten, 648 over kinderen en 381 over ouderen.

Om een idee te krijgen van de onderzoeksgroepen die betrokken zijn bij het onderzoek naar geestelijke gezondheid in België, werden de publicaties uit het WoS gebruikt. Een algoritme ontwikkeld door het CWTS wijst wetenschappelijke publicaties toe aan individuele onderzoekers. Vervolgens worden onderzoekers die samen publiceren gegroepeerd op basis van hun aantal publicaties en het aantal publicaties met medeauteurs. Dat betekent dat de geïdentificeerde onderzoeksgroepen mogelijk niet overeenkomen met de werkelijke onderzoeksgroepen die door de organisaties werden beoogd, maar nauwe samenwerkingsverbanden weerspiegelen.

Uit eerdere internationale portfolioanalyses blijkt dat er een grote kloof bestaat tussen het onderzoek naar geestelijke gezondheid en de praktijk, en dat de onderzoeksinspanningen momenteel niet volledig in lijn zijn met het beeld dat mensen op het terrein hebben van de behoeften op het gebied van geestelijke gezondheid.

Elk fonds van het KBF heeft een stuurgroep die toezicht houdt op het beheer van het fonds. Het is de taak van die stuurgroep om de agenda op te stellen en de strategie voor het fonds uit te werken, zodat de doelstellingen ervan worden bereikt. Als u professionele of persoonlijke expertise hebt op het gebied van onderzoek naar geestelijke gezondheid, een systemische kijk hebt op het onderzoekssysteem en wilt helpen om de agenda voor onderzoek naar geestelijke gezondheid van het KBF vorm te geven, nodigen we u uit om uw kandidatuur voor de stuurgroep in te dienen via het document Oproep voor 25/03/24.