Een oase voor herstel

In een rijhuis in de Brusselse Marollen kunnen dakloze tuberculosepatiënten na hun verblijf in het ziekenhuis hun behandeling voortzetten. In ‘Den 12’ vinden ze rust, waardigheid en de kans om het leven opnieuw vast te pakken.

Het huis, in een zijstraatje van het Vossenplein in de Marollen, ziet eruit als duizenden andere, met een rijtje deurbellen zoals zo vaak in de hoofdstad, waar herenhuizen zijn opgedeeld in flats. Die anonimiteit komt de bewoners goed uit. Ze hebben al vaak genoeg het onheimelijke gevoel dat er ‘tbc’ op hun voorhoofd geschreven staat. 

In ‘Den 12’ verblijven zes mensen die er op krachten komen terwijl ze behandeld worden voor tuberculose. Vaak leefden ze op straat of surften ze van sofa naar sofa bij vrienden of familie. Velen zijn transitmigranten of mensen zonder papieren. Zo ook Loucas (28), die drie jaar geleden vanuit Marokko naar België trok, op zoek naar een beter leven. 

Zijn familie weet niet dat hij tot vorige herfst op straat leefde. “Ik wil niet dat ze zich zorgen maken over mij, mijn ouders zijn al bejaard.” Om dezelfde reden wil hij ook niet dat ze weten dat hij ziek is. Vorig jaar begon hij te sukkelen, pijn in de rug, diepe vermoeidheid. Hij werkt in de bouw en dacht dat het aan de aard van het werk lag.

Tot hij op een dag in de tram zweetaanvallen kreeg en toch maar naar de spoeddienst ging. Het verdict: tuberculose, in zijn geval uitzonderlijk aan de wervelkolom, en niet aan de longen. Hij verbleef eerst elf dagen in isolatie, dan drie maanden in een gespecialiseerde leefgroep in het Sint-Pietersziekenhuis. Sinds twee maanden is hij in ‘Den 12’.

Dit huis aan het Vossenplein is een cruciale schakel in de behandeling van mensen als Loucas, zeggen Raquel Rey en Noémie Nguyette, verpleegkundigen van het preventiecentrum voor tbc FARES, die als tbc-casemanagers voor risicogroepen de tussenpersoon zijn met het ziekenhuis en andere diensten. “Therapietrouw is een probleem bij deze doelgroep, en de grootste drempel is het niet hebben van een woning.”
 
Overleven op straat betekent ook geen ruimte in het hoofd om nauwgezet een medicatieschema te volgen. En de  behandeling tegen tbc is geen lachertje, zegt Eva Mutuzo van de Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding (VRGT). “Vermoeidheid, misselijkheid, het is lastig om deze behandeling te volgen zoals het hoort als je op straat leeft.”

En dat is nochtans cruciaal. Tbc is een besmettelijke ziekte die wordt behandeld met antibiotica. Wie de behandeling niet correct volgt, of niet tot op het einde volhoudt, kan niet alleen opnieuw ziek worden, ook is er een risico op resistentie. De bacterie wordt dan ongevoelig voor bepaalde antibiotica, wat tbc moeilijker te behandelen maakt.

De twee verenigingen werken sinds 2015 in Brussel samen om therapietrouw bij kwetsbare patiënten met tbc te verbeteren. Hun dak- of thuisloze patiënten kampen meestal ook met geestelijke-gezondheidsproblemen of met verslaving – en dit laatste maakt dat ze niet welkom zijn in opvanghuizen. Voor onderdak gingen de partners in zee met ‘De Vrienden van het Huizeke’, een transithuis voor mensen die dakloos zijn. 

Deze samenwerking krijgt de steun van het Fonds Dokter Daniël De Coninck, beheerd door de KBS, in het kader van een oproep die actoren van huisvesting en (geestelijke) gezondheid aanmoedigt om samen de begeleiding van kwetsbare mensen te verbeteren en alternatieve oplossingen voor de woningnood aan te brengen. Deze steun is een noodzakelijke aanvulling op de middelen van Damiaanactie en de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie.

De teams van FARES en VRGT regelen voedselhulp en transport naar medische afspraken. Ze nemen de tijd om de ziekte en de behandeling uit te leggen, taboes te doorpikken. Ze bekijken met de patiënt wat die zelf wil na de besmettelijke fase waarin hij geïsoleerd moet blijven. Als ze nergens terechtkunnen en in staat zijn om alleen te wonen, is er ‘Den 12’ van ‘De Vrienden van het Huizeke’. 

Bewust is gekozen voor een locatie op een steenworp van het Sint-Pietersziekenhuis, waar de patiënten medisch worden opgevolgd. “Tbc vraagt om een complexe behandeling, in het begin moeten ze tot tien pillen per dag nemen, nadien drie”, zegt Eva Mutuzo. “We leren hun geleidelijk zelf verantwoordelijk te worden voor hun behandeling.” 

Naast de medische behandeling worden ze ook begeleid door Andy en Sofie. Zij bekijken met de bewoners wat ze nodig hebben, en wat ze willen doen. Is er een kans op papieren? Moet er een identiteitskaart worden geregeld, of een aansluiting bij een ziekenfonds? Heeft de persoon een inkomen of kan er één geregeld worden? Is er budgetbegeleiding nodig?

“Mensen die dakloos zijn willen een leven zoals iedereen”, zegt Andy Vandermeersch.  Een woning, werk. “Maar het vraagt meer dan zes maanden om een leven in de sporen te trekken. We kunnen wel met kleine stapjes een begin maken en perspectief bieden.” Soms wordt het verblijf daar een springplank naar een woning of een baan. En soms valt er dan nadien een postkaartje in de bus om de mensen die naast hen stonden zonder te oordelen, te bedanken. “Maar meestal moeten we de verwachtingen tempereren.” 

Met Loucas, zonder papieren, kunnen ze eigenlijk alleen samen een netwerk opbouwen, zodat hij beter weet waar hij nadien terechtkan voor voedselhulp, voor onderdak, voor kleding, voor zorg. Hij gaat nu naar de fitness om sterker te worden, en zoekt een plek waar hij Nederlands kan leren, hij werkt wanneer hij kan.

De projectpartners zijn ondertussen goed op elkaar ingespeeld. Ze springen voor elkaar in de bres wanneer nodig. “Als het gesprek met één patiënt vastloopt, kunnen we elkaar inschakelen om het weer vlot te trekken”, zegt Eva Mutuzo. In 2024 werden 21 patiënten op deze manier begeleid. Ze kunnen ook nadien nog terecht bij Het Huizeke met vragen.

“Het lijkt soms een vergiftigd geschenk”, besluit Andy Vandermeersch. “Alsof je hen even laat proeven van een normaal leven, voor je hen terugstuurt naar hun oude leven.” En toch, elke genezen persoon is een succes: voor de volksgezondheid, en voor de persoon zelf, die weer beter is en die kleine aanknopingspunten gevonden heeft die iets in beweging kunnen zetten.