In Bohan waken schapen en mensen over de natuur

Via het beheer van meerdere Fondsen creëert de Koning Boudewijnstichting lokale impact in heel België. Neem nu Vresse-sur-Semois, waar elke zomer zes schapen terugkeren naar het eiland van Bohan, eigendom van de KBS die ook instaat voor het natuurbehoud. De nieuwe CEO Brieuc Van Damme was van de partij bij de terugkeer van de Ardense Voskopschapen.

Ze heten William, Anaël, Sarah, Pauline… Ze zijn klein en behoorlijk onder de indruk; en ze zoeken beschutting tegen het hek dat hen scheidt van een groep schapen die graast langs de Semois. Als schapen konden praten… Ze zouden honderduit vertellen over het wat surrealistische tafereel deze ochtend, dat schril afsteekt bij de gebruikelijke rust. Onder een zalig zonnetje krioelt een veertigtal opgewonden kinderen, begeleid door hun juffen; er staan drie tenten met materiaal om vogelkastjes te bouwen en vis, pootvis en garnalen te vangen; verderop wacht een grote barbecue waar een kok in de weer is met verse bereidingen. Vlak achter de kinderen staat de grootste attractie van deze zomerdag: een tractor die de rivier zal oversteken om voorzichtig de schapen af te zetten op het eiland van Bohan. De schapen worden twee aan twee in de laadbak gezet, de poten en de kop vastgehouden door twee potige kerels die niet bang zijn om de borst (en voeten) nat te maken.

Het is een ongewoon spektakel en de kinderen kijken met open mond toe. Dat is ook zo voor de aanwezige volwassenen, allen partners van wat hier in Bohan mettertijd is uitgegroeid tot een traditie bij het begin van elke zomervakantie: de terugkeer van de schapen op het eiland dat in 1996 werd gekocht door de Koning Boudewijnstichting. Het geld voor die aankoop werd bijeengebracht door de leden van de Federatie van Franstalige sportvissers van België*. Sinds 2014 neemt de KBS het ecologisch beheer voor haar rekening, samen met een reeks lokale spelers waaronder de lokale overheid, het Riviercontract Hoge Maas en Semois-Chiers, het Departement Natuur & Bos en de Waalse Dienst Visserij en Waterwegen.

Geïntegreerd beheer

In 2014 werden veel doelen vastgelegd voor het beheer: het eiland zijn historische uitzicht teruggeven, op vraag van de bewoners; de erosie bestrijden waardoor het eiland dreigt af te brokkelen; het beschermen tegen opdringerig toerisme (‘wild’ kajakken en kanovaren); woekervegetatie uitroeien, zoals de reuzebalsemien die zeldzame lokale planten (adderwortel, rietgras, etc) dreigt te verdringen; nestvogels (zwanen, ijsvogels, witte kwikstaartjes…) beschermen in overeenstemming met het Natura 2000 statuut van het eiland; een boomgaard met inheems fruit aanplanten…

Van elk van deze doelen wordt vandaag werk gemaakt; een aantal is al gerealiseerd. “Maar sommige acties moeten we voortdurend bijsturen omwille van de specifieke aard van deze plek”, zegt Cédric Vanneste, coördinator van het natuurlijke erfgoed van de KBS. “De Semois heeft de overstromingen van juli 2021 relatief goed doorstaan, maar het was indrukwekkend om zien. Overal lagen boomstammen en afval die waren meegesleurd door de rivier. We moeten waakzaam zijn voor dergelijke locaties van grote ecologische waarde, zeker in het licht van de klimaatveranderingen die experten aankondigen.”

Oogje in het zeil

Het voordeel van zo’n project met vele partners is dat iedereen in het dorp zijn steentje bijdraagt. “Als een van mijn schapen gewond is, word ik binnen het half uur verwittigd door een van de bewoners”, zegt Vincent Dehon, landschapsondernemer en eigenaar van de Ardense voskopschapen, een soort die het gewend is om alleen buiten te grazen. “Sinds een deel van de bomen is geveld, zien we een grote verbetering”, zegt een ancien van het dorp die is komen helpen vandaag. “Voordien konden we de overkant van de oever niet meer zien, het dorp was in twee gesneden. En met de overstromingen leek het eiland wel een jungle. Erger nog: een vuilnisbelt!”

Wie het eiland vandaag ziet, kan het zich nauwelijks nog voorstellen. Een begraasde boomgaard strekt zich uit over het eiland; de bomen die de oevers nu moeten verstevigen, worden goed verzorgd. “Acties zoals deze lijken misschien banaal”, zegt Brieuc Van Damme, CEO van de KBS sinds mei 2022, die het uitzetten van de schapen komt bijwonen. “Het tegendeel is waar. Als ze goed aangepakt worden, kunnen ze een domino-effect hebben. De sociale cohesie versterken, het weefsel op het platteland herstellen, andere gemeenten inspireren… Het is dus essentieel dat dergelijke projecten vorm krijgen door en voor de mensen die er leven.”

Think local, act local

Rond hem woelen kinderen hun handen in de wol van de schapen. Anderen strelen de vissen in de bassins of knippen geduldig de kartonnen vleugels voor hun zelfgemaakte libelle. Na de leerlingen van de basisschool van Bohan in 2019 en 2021 mocht dit jaar basisschool Sugny-Pussemagne naar de oevers van de Semois afzakken. Ook de kinderen van het asielcentrum van Sugny vlakbij zijn van de partij. Hand in hand wandelen een jongetje van vijf jaar en zijn zusje wat onwennig rond in het opgewonden sfeertje, onder het wakend oog van de juffen. “Ze zijn hier nog maar vier dagen”, zegt een van hen. “Ze zijn erg onder de indruk, maar het begint al te beteren.”

Brieuc Van Damme: “Naast grote transversale domeinen zoals armoedebestrijding, energietransitie of onderwijs, mogen we nooit vergeten dat ook lokale actie grote en duurzame verandering op gang brengt. Je hebt ‘think global, act local’, maar er is er ook ‘think local, act local’. Deze twee aspecten vullen elkaar aan en versterken elkaar.” En hij besluit enthousiast: “Waarom niet denken aan een Fonds dat kansarme kinderen sensibiliseert over de natuur? De impact daarvan kan een generatie lang nazinderen.”

*De Koning Boudewijnstichting is ook de eigenaar van twee andere eilanden stroomopwaarts: het eiland Vanne Cunin (Vresse-sur-Semois), aangekocht in 1988 dankzij de giften van de leden van de Federatie van Franstalige sportvissers van België, en het eiland Montclar Poète (Bouillon), overgedragen aan de KBS door genereuze schenkers in 2011.