Paradijs voor boomblauwtje, oranjetipje, bruine kikker en vele tinten groen

In Tisselt (Willebroek), naast het kanaal, staat een infobord bij een mooi landhuis. ‘Het Fonds Cooreman Baeckelmans, beheerd door de Koning Boudewijnstichting, staat in voor de bescherming, het behoud en het onderhoud van dit historisch landelijk dubbelhuis en zijn parktuin. In de private parktuin wordt een ecologisch groenbeheer toegepast’, staat er. Een wandeling met de beheerder leert ons wat dit inhoudt.

‘Kijk, een boomblauwtje.” Natuurbeheerder Herman Dierickx onderbreekt even zijn uitleg, ik grijp snel naar mijn telefoon om een fotootje te maken voor het helderblauwe vlindertje verder vliegt. Boomblauwtje, Spaanse vlag, oranjetipje, glasvleugelpijlstaart… het zijn maar enkele van de tientallen soorten vlinders die hier hun waardplant of ‘gastheer’ vinden: op of nabij die soort leggen ze hun eitjes, zodat hun kieskeurige rupsen snel hun favoriete voedsel vinden.

Herman Dierickx is door de KBS, die in 2019 het historische landhuis en de bijbehorende parktuin verwierf uit de nalatenschap van pastoor Cooreman, aangesteld om het ecologische beheer op zich te nemen. Met een parktuin doe je immers niet zomaar je zin. Je moet een beheerplan voor 24 jaar opstellen dat de goedkeuring moet krijgen van het Agentschap Natuur en Bos van de Vlaamse overheid. Voor je eraan begint, komt het ANB het potentieel van het terrein bekijken om samen vast te stellen hoe ambitieus je kan en moet zijn om de natuurwaarden te bewaren en te versterken.

Mozaïek van biotopen

Hoewel de parktuin ‘slechts’ 1 hectare groot is, herbergt hij een mozaïek van biotopen waardoor dit een paradijsje voor duizenden soorten fauna en flora kan worden. In overleg met het ANB zijn er al enkele ingrepen gebeurd. “Vorige zomer hebben we de vijver hersteld met een nieuwe folie”, vertelt Herman Dierickx. “Hij was te voedselrijk geworden waardoor de algen en muggen het té goed hadden. Hij wordt enkel gevuld met regenwater. Daarom zijn die kalkstenen op de oever gelegd: langzaamaan sijpelt de kalk in het water, om verzuring tegen te gaan.”

“De vijver ligt nog te veel in de schaduw om echt goed te zijn”, vervolgt hij, “maar ik aarzel om de mooie populieren al weg te halen. Over goed tien jaar zijn die sowieso kaprijp. Ik zie bomen liever staand sterven, zoals dat heet, want dan zijn ze nog een fantastische biotoop voor schimmels, zwammen, insecten enz.”

Toch zijn er wel al bomen weggehaald, en sommige zullen nog volgen, zoals de Robinia of valse acacia, een agressieve exoot die stikstof in de bodem afzet. Het sparrenbosje naast het huis maakte plaats voor een poel (met folie, dus geen insijpeling in de bodem) en een wadi ernaast waar het overtollige water wel insijpelt. Een element van het ecologische beheer van de site is dat er geen water mag worden afgevoerd, behalve wat op natuurlijke wijze in het beekje terechtkomt. Al het regenwater dat op het dak van het huis valt, gaat dus naar de poel en de wadi. Als later het landhuis opnieuw bewoond wordt (na restauratie), zal dat dakwater een deel van het huishoudelijk gebruik dekken, en komt de poel af en toe droog te staan, maar dat mag.

Snelweg voor trekkende soorten

In ruil voor de verdwenen sparren zijn er enkele struiken aangeplant. Aanplanten is de uitzondering; de meeste soorten komen hier ‘aanwaaien’, zowel plantenzaden als dieren. “Het kanaal Brussel-Willebroek hiernaast is echt een snelweg voor soorten op de noord-zuid-as, en vlakbij ligt een oost-westelijke spoorroute die uiteindelijk tot Polen reikt”, verduidelijkt Herman Dierickx.

“Twee keer per jaar passeren hier honderden soorten op hun trek, vogels maar ook insecten, en die vinden hier een rustplek. Door de klimaatverandering verandert de natuur. We zien veel verhuizingen, en een aantal soorten kan nu overwinteren en zich voortplanten zonder verder te trekken. De ervaring met het Bos van Aa, hier een vijftal kilometer verderop langs het kanaal, leert ons dat er jaarlijks nieuwe soorten neerstrijken – daar leven bijvoorbeeld al 40 soorten libellen.”

Vegetariërs en vleeseters

Hij onthaalt de zeldzamere soorten – ‘de fijnproeversoorten’ – met extra enthousiasme. “Als beheerder heb je enkel vat op de planten, vooral door heel gericht te maaien. Je onderhoudt biotopen met water, grasland, combinaties van planten, licht en schaduw. Zo lok je insecten van de eerste orde, de vegetariërs. Dat is de bron voor de ontwikkeling van het ecosysteem, want op die eerste orde van insecten komt vervolgens de tweede orde af, de vleeseters zoals libellen die de vegetariërs opeten. En dan volgt de rest vanzelf, de vogels, de egel, de marter, de vos.”

Look-zonder-look, sneeuwbes, echt wilgenroosje, groot robertskruid… : noem een plant, en Herman Dierickx vertelt je welke insecten ervan houden. “Daar, bosandoorn: elders in Vlaanderen gaat die achteruit, hier is die spontaan gekomen en neemt toe. Ook netels zijn geliefd, ja: de brandnetel is de waardplant voor liefst 400 soorten. Dus er mogen wat brandnetels blijven, maar wel gecontroleerd. Idem voor de distels: dat zijn typische pioniersoorten die zich eerst laten zien als je ergens wat grond hebt vrijgemaakt. Ze zijn een mooie leverancier van nectar, dus pas na de bloei maar voor de zaadvorming gaan we maaien. Na een jaar of vijf worden pioniersoorten stilaan weggeconcureerd door nieuwe soorten.”

Bestand tegen klimaatverandering

Het einddoel is een robuust ecosysteem dat beter bestand is tegen de klimaatverandering, met veel uitwisseling tussen de biotopen. Nog een jaar of twee voor wat grotere ingrepen, en dan richt het beheer zich enkel nog op het behoud van de verbeterde biodiversiteit.

Om de flora en fauna in alle rust al die natuurlijke evenwichten te laten vinden, is de parktuin niet permanent open voor het publiek. Zoals pastoor Cooreman het in zijn testament heeft vermeld, gaan de poorten wel jaarlijks open voor het dorpsfeest.

Het Fonds Cooreman Baeckelmans, beheerd door de Koning Boudewijnstichting, staat in voor de bescherming, het behoud en het onderhoud van het historisch landelijk dubbelhuis en zijn parktuin in Tisselt (Willebroek). Oorspronkelijk maakte het pand deel uit van een 18de-eeuws kasteel, het zogenaamde Hof van Baeckelmans of Kasteel Lissnyder, gelegen aan de vaartoever.

De Stichting zal op regelmatige basis geleide wandelingen organiseren in de parktuin, waar beheerder Herman Dierickx toelichting geeft over het beheer. De komende data zijn: 3 juli, 7 augustus, 11 september, 23 oktober en 11 december, telkens van 14-16.30 uur. De groep wordt beperkt tot maximum 15 personen. Deelname is gratis maar inschrijven verplicht, via deze website.