Bonkige appels krijgen tweede leven in biomateriaal
Wat als… we uit fruit dat niet voor consumptie verkocht wordt een product kunnen maken dat plastics kan vervangen? In Diepenbeek is een team van de UCLL-hogeschool daarnaar op zoek. Met steun van het Fonds voor Duurzaam Materialen- en Energiebeheer, beheerd door de Koning Boudewijnstichting, wordt een eerste productielijn gebouwd om het materiaal sneller te kunnen produceren en op punt te stellen.
De werkplek van onderzoeker Joachim Hayen houdt het midden tussen een keuken en een laboratorium, met kolven, proefglaasjes en rekken vol flessen met vreemde namen, maar ook een ‘gewone’ kookpot, pottenlikker en – weliswaar stevig uit de kluiten gewassen – keukenrol en mixer. In de pot: heel fijn gemixte ‘appelmoes’. Op de fijne weegschaal ernaast: afgewogen vlasvezels. En op de tafel: een plaat vol gestreken met een mengsel dat straks de droogoven ingaat, en enkele reeds gedroogde lappen van het biomateriaal dat dit oplevert.
Lap na lap na lap van die ‘gedroogde appelmoes’, al dan niet met additieven en coatings, maakt en test het onderzoeksteam van APPEAL hier, met als doel op een materiaal uit te komen dat voor bepaalde toepassingen de gangbare plastics uit oliederivaten kan vervangen.
Fruitstreek
“Overrijpe appels tot moes koken, in een fijne laag uitstrijken en laten drogen, dat deden onze voorouders eigenlijk al lang”, vertelt projectleider dr. Evert Vanecht van de expertisecel ‘Sustainable Ressources’ van de chemieopleiding aan de hogeschool UCLL. “Zo kon je het langer bewaren, om later op te eten. Voor dit ‘fruitleer’ vind je zo recepten en werkbeschrijvingen online.”
De UCLL-campus in Diepenbeek ligt natuurlijk vlakbij dé fruitstreek bij uitstek in ons land. “Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling hiervoor speciaal fruit te gaan telen, dat is eerst en vooral voor consumptie bedoeld. Maar er zijn veel overschotten in de fruitteelt. Om te beginnen is er de ‘oogstrest’, het fruit dat al voor de oogst zelf afgevallen is. Voorts wordt veel fruit afgekeurd omdat het er niet goed uitziet: verkeerde maat, rare bobbel… Een deel gaat naar voedselbanken, een deel naar de verwerking tot appelmoes en dergelijke, maar die kunnen lang niet alles opgebruiken. Dan zijn er nog de overschotten uit winkels, en de zogeheten perskoeken die overblijven na het uitpersen van het sap. Samen goed voor 90.000 ton per jaar in Vlaanderen, van appelen en peren alleen al.” Voor de aanvoer van materiaal kan APPEAL rekenen op het fruit- en groentenbedrijf Belorta en de sappenmakers van PiPO.
Trekken en scheuren
Daar een bruikbaar materiaal van maken, zou dus een goede oplossing zijn. Alleen is het artisanale fruitleder wel een lekkere snack, maar helemaal niet sterk noch waterbestendig. Intussen is het APPEAL-team al ongeveer anderhalf jaar in de weer met tests. “In die tijd hebben we het al ongeveer vijf keer sterker gekregen”, vertelt Evert Vanecht. “Ik heb net een lap getest waarin een gaas verwerkt zit, en de trekkracht verdubbelt dan”, voegt Joachim Hayen toe. Zelfs met stevig trekken krijg je dat niet meer zomaar stuk… maar scheuren doet het wel nog vrij makkelijk. Voortzoeken dus. De onderzoeker laat een andere lap zien, die aan de lucht voort is blijven drogen. “Dat is meestal geen goed teken. Wat gebeurt er met het materiaal buiten het labo? Droogt het te snel uit? Of absorbeert het vocht en verzwakt het dan of wordt het kleverig? We testen allerlei plantaardige additieven, deels in samenwerking met andere onderzoeksgroepen, en volgen op wat de effecten zijn.”
Verpakking
Je kan ook een harde versie van het materiaal maken, en daaruit pakweg een bekertje of potje vormen. Maar voorlopig concentreert het team zich op de flexibele versie van het materiaal. Afhankelijk van de eigenschappen qua sterkte of waterbestendigheid kan je aan toepassingen beginnen te denken. “De oude naam ‘fruitleder’ is eigenlijk niet ideaal, want we zullen nooit de eigenschappen van dierlijk leder evenaren, dat is enorm duurzaam. We denken vooral aan de vervanging van plastics in toepassingen die niet erg lang moeten meegaan, zoals landbouwfolies die na een tijd mogen afbreken of verpakkingsmateriaal. De prijs moet uiteraard nog fors omlaag om echt een alternatief te zijn.” Een eerste idee voor een toepassing waarvoor watervastheid niet hoeft, is vergevorderd, in samenwerking met een designer, maar voorlopig nog even geheim.
Machine bouwen
“Het wordt hoog tijd om de productie op te schalen”, vertelt Evert Vanecht. Nu levert een dag flink doorwerken zes lappen van zowat een halve vierkante meter op. Willen productontwikkelaars ermee aan het werk, dan moeten sneller grotere volumes ter beschikking zijn voor experimenten. Voor de uitbouw van een kleine productielijn ontvangt het APPEAL-project steun van het Fonds voor Duurzaam Materialen- en Energiebeheer, beheerd door de Koning Boudewijnstichting. Voor het technische vernuft kan de hulp worden ingeroepen van twee onderzoekers gespecialiseerd in automatisering. Concreet gaan zij dus machines bouwen die mixen, overhevelen, uitstrijken etcetera. Het wordt opnieuw een zoektocht, naar de juiste temperatuur en snelheid voor de verschillende stappen, aan een zo laag mogelijk energieverbruik. Het streefdoel is een vlot werkende ‘pilot’ te hebben in januari. “Aan een marktrijp product zitten we dan nog niet”, tempert Evert Vanecht het enthousiasme. “Tussen eerste idee en markt zit doorgaans een jaar of zeven. Misschien lukt het iets sneller voor indoortoepassingen… maar geef ons toch nog enkele jaren.”
Intussen zijn ook in Nederland, Denemarken en Italië teams bezig aan dezelfde zoektocht, zij het op basis van verschillende fruitsoorten. “Op zich geen probleem. De kans op vooruitgang en resultaat is veel groter als er op vele fronten wordt gezocht. En als er goede functionele materialen uitkomen, zal de markt meer dan groot genoeg zijn.”
APPEAL kreeg steun in het kader van de bovenlokale oproep van het Fonds Duurzaam Materialen- en Energiebeheer. Dit FDME is een samenwerking tussen Indaver/SLECO, Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen vzw en het Actiecomité ter beveiliging van het Leefmilieu op de Linkeroever en in het Waasland (Abllo vzw) en wordt beheerd door de Koning Boudewijstichting. Sinds zijn oprichting gaf het Fonds al meer dan 2 miljoen euro steun.
Meer informatie over de geselecteerde projecten en over het Fonds: www.fdme.be
Andere verhalen
Engagement dat inspireert!
Paradijs voor boomblauwtje, oranjetipje, bruine kikker en vele tinten groen
Natuur, biodiversiteit en milieukwaliteit
Wij(k)water vangt regenwater van Gentse kerkdaken op
Natuur, biodiversiteit en milieukwaliteit
Andere projectoproepen
Omgevingsfonds Schoonbroek
Steun aan initiatieven van inwoners en organisaties in de wijk Schoonbroek die de woon- en leefkwaliteit rond het windturbineproject Retie E34 willen verbeteren.
OpenEole-lien Solidaire - Call 2024-2025
Ondersteuning van ethische en solidaire projecten voor hernieuwbare energie en biodiversiteit in de dorpen rond de windturbine van Temploux.
OpenToegepast onderzoek naar de raakvlakken tussen Gezondheid en Milieu - Fonds Orcadia
Staat u op het punt uw doctoraat af te ronden? Het Fonds Orcadia ondersteunt de ontwikkeling van uw onderzoekscarrière over interacties tussen gezondheid en milieu
OpenAndere Fondsen en filantropieformules
Jardinier du Monde (Fonds Vrienden Van)
Filantropen steunen de projecten van Jardinier du Monde, die projectleiders in agro-ecologie ondersteunt door middel van advies/training/organisatie van participatieve werkkampen…
la Forêt de Soignes (Fonds Vrienden van)
Filantropen steunen projecten van de Vrienden van het Zoniënwoud die de integriteit en het natuurlijke en landschappelijke karakter van het Zoniënwoud willen vrijwaren.
Be Impact (Fonds Vrienden van)
Filantropen steunen projecten van Be Impact die het ondernemerschap en de ondernemersgeest willen stimuleren om de overgang naar een duurzame samenleving te bevorderen.
Andere persberichten
‘Natuur op wandelafstand’: vijf pilootprojecten wijzen de weg naar groene zorgomgevingen in Vlaanderen
Ontdek het pioniersproject ‘Natuur op wandelafstand’ om biodiverse en klimaatadaptieve zorgomgevingen te creëren.
Bijna 240.000 euro voor negen projecten voor groene voorgevels aan openbare gebouwen
Negen openbare gebouwen verfraaien en vergroenen hun gevels dankzij het ING Fonds voor Duurzame Gebouwen.
635.000 euro voor 15 nieuwe fietsprojecten in Brussel
Het Fonds Bikes in Brussels steunt 15 nieuwe fietsinfrastructuurprojecten (fietspaden, fietsenstallingen, fietsgoten), voor een totaalbedrag van 635.000 euro.