Ademruimte voor ploeterjongeren

Drie dagen lang, in de vrije natuur, ontvluchten jongeren hun gezin en hun school. Het doel van deze ‘Bulle d’R (bulle d’air, zuurstofbubbel) is vermijden dat ze op school aan de deur worden gezet. Dit project van vzw Chaloupe kreeg steun van de Koning Boudewijnstichting in het kader van de oproep ‘Jeugdhulp en geestelijke gezondheid’.

Een gewone donderdag. Een tiener van 13 zit te vissen aan de rand van een meer, vlakbij Villers-la-Ville, pet diep over de oren getrokken. De dobber beweegt niet. “Ze bijten niet. Maar we hebben toch al vier forellen gevangen”, zegt Basile. Het is juni en de examens naderen, je verwacht hem eigenlijk op de schoolbanken. Maar hier, aan het meer, krijgt hij een adempauze, een beetje zuurstof om te vermijden dat hij op school naar adem moet happen, of gewoonweg ontploft.

Tijdens deze drie dagen wandelt Basile veel. Hij bokst, doet aan yoga en vist, onder begeleiding van een opvoeder van La Chaloupe, een ondersteuningsdienst die werkt rond preventie en jeugdhulp. “Het is allemaal nogal vermoeiend. Moeilijk ook soms. Maar dat is de bedoeling”, zegt de tiener. “We zijn hier om eens diep te ademen, om te ontsnappen.” Want de school vindt hij soms verstikkend. Basile reeg de slechte schoolresultaten aaneen en kreeg af te rekenen met pesterijen van sommige klasgenoten. Hij droomt van de middenjury en van thuisonderwijs. “Met ‘Bulle d’R’ willen we deze vicieuze cirkel doorbreken, even een pauze inlassen”, zegt Pierre Cantraine, opvoeder van La Chaloupe. “We halen de jongeren even uit het gezin en uit de school weg. We proberen in te grijpen voor het tot een breuk komt.”

De druk verlagen

"In 2016 kregen we verschillende jongeren bij ons die in het tweede middelbaar aan de deur waren gezet. Dat heeft ons toen aan het denken gezet”, vertelt Anne-Catherine Verhulst, adjunct-directeur van de vzw. Jongeren die weg wat kwijt zijn, ‘probleemkinderen’ soms. Leerkrachten weten niet meer wat gedaan en gaan almaar strenger straffen. Leerlingen worden elke keer bozer. De spanning stijgt. En soms eindigt dat inderdaad met een uitsluiting. Als mogelijke verklaring voor de spanningen schuift Anne-Catherine Verhulst het afschaffen van het zittenblijven aan het eind van het eerste middelbaar naar voren. Dit zet een enorme druk op de jongere het daaropvolgende jaar.

Het jeugdhulpteam werkte daarom een preventieve interventie uit. Een korte pauze, met veel autonomie, in volle natuur, drie dagen en nachten lang, om de spanning te verlagen en de boel te kalmeren. De jongere en de opvoeders gaan er samen voor. Tijdens deze drie dagen doen ze lange wandelingen, maar er wordt ook veel gepraat en nagedacht, over het leven, over de toekomstplannen van de jongere, over zijn relatie met de school, afgewisseld met bijna meditatieve pauzes en natuurobservatie. “Tijdens deze drie dagen zijn ze er even volledig uit. Zo kunnen we een intense band opbouwen”, zegt Pierre Cantraine. “We praten over soms heel diepgravende onderwerpen. Zo kunnen we beter begrijpen wat de jongere dwars zit.”

De lange wandelingen vinden plaats van januari tot mei. Het is vaak koud, het is hard. “De eigen fysieke grenzen overschrijden maakt integraal deel uit van het project. De jongeren zien dat wij het ook lastig hebben, dat geeft hun vertrouwen”, zegt de opvoeder. ’s Avonds komt één duo jongere-opvoeder samen met een ander duo voor het avondeten en voor de nacht. Er moet hout gehakt worden, eten gemaakt worden. Soms slapen ze in tenten, maar over het algemeen overnachten ze in een spartaanse hut in de buurt van Nassogne.

Met de steun van de Koning Boudewijnstichting betaalde de vzw de kosten voor de jongeren die de deelnameprijs van 50 euro niet kunnen betalen. Ze kochten ook materiaal aan om de hut in te richten, de tenten voor als er in open lucht wordt geslapen, wandelschoenen, tassen en regenjasjes.

Tonen dat andere wegen mogelijk zijn

"’Bulle d’R’ wil de boel ontmijnen. Ingrijpen voor de situatie ontspoort en volatieler wordt”, zegt de adjunct-directeur van La Chaloupe. In dit kader is een belangrijke rol weggelegd voor de scholen. Na de drie dagen komen de jongere, de opvoeder van de vzw, de ouders en de verantwoordelijken van de school – directie, leerkrachten of opvoeders – samen om de situatie van de jongere te bespreken en om te luisteren naar zijn kijk op de lastige periode die hij doormaakt.

Door Covid-19 is de oorspronkelijke formule tijdelijk vervangen door uitstappen van één dag. ’s Avonds gaan de jongeren weer naar huis. “Maar het idee van boven jezelf uitstijgen hebben we wel kunnen behouden”, verzekert Pierre Cantraine, ook al is die totaalervaring er even niet meer.

En dat vissen? Dat zijn momenten om rustig na te denken. Op enkele meters van Basile zit Thomas er ontspannen bij. Thomas is gek op valken. Hij weet alles van het africhten van deze vogels, hij wil dolgraag valkenier worden. De school ervaart hij als een obstakel. “Ik ben bij ‘Bulle d’R’ om het hoofd leeg te maken en even te kunnen ademen”, zegt hij. “Op school heb ik het gevoel dat ik stilsta. Ik heb een conflict gehad met de leerkrachten. Ze dachten dat ik niet wilde werken, maar ze hebben uiteindelijk beseft dat dit niet zo is.” Hij hoopt dat hij kan stoppen met de gewone middelbare school en kan beginnen aan een beroepsopleiding houtbewerking. “Dat is niet mijn ware passie, maar het interesseert me tenminste. Ik kan dan vogelverblijven bouwen.” Thomas kan het over weinig anders hebben dan over zijn valkeniersdroom. Bij ‘Bulle d’R’ vindt hij een luisterend en begripvol oor. “Gisteren hebben we een lange wandeling gemaakt, en dan gebokst, het was top.”

Over de oproep ‘Jeugdhulp en geestelijke gezondheid’

In 2018 en 2019 lanceerde het partnerschap van het Fonds Julie Renson, het Koningin Fabiolafonds en de Koning Boudewijnstichting twee projectoproepen voor de samenwerking tussen actoren in de geestelijkegezondheidszorg en de jeugdhulp in de Federatie Wallonië-Brussel. Veertig initiatieven kregen in totaal 465.891 euro steun, waaronder het project ‘Bulle d’R’ van de vzw La Chaloupe.