Muziekerfgoed tot leven gebracht

Muziekerfgoed kan schitterend zijn in musea, maar nog mooier is het als de oude instrumenten en partituren kunnen weerklinken en voor een hedendaags publiek tot leven komen. Het Erfgoedfonds beheert een groeiend patrimonium van instrumenten en manuscripten.

Het Erfgoedfonds van de Stichting bouwde reeds een mooie collectie op van getuigen van ons muzikaal erfgoed, zowel door schenkingen als door aankopen, vaak met de steun van de filantropische Fondsen die ze beheert.

Soms zijn deze stukken – instrumenten, manuscripten, opnames – te fragiel om nog hun vitrinekast te verlaten. Maar gelukkig is dat lang niet altijd zo. Muziek is bij uitstek het terrein waar mogelijkheden liggen om erfgoed tot leven te brengen voor de luisteraar van nu. Hetzij doordat jonge muzikanten de kans krijgen om een hoogkwalitatief historisch instrument te bespelen, hetzij doordat een partituur wordt herontdekt en uitgevoerd.

Een mooi voorbeeld is dat van Pierre Fontenelle, een jonge cellist uit Namen die zijn plaats heeft verworven bij het orkest van de Opéra Royal de Wallonie in Luik en zich tegelijk door studie blijft bekwamen. Hij kreeg een cello in bruikleen uit 1860, gemaakt door Nicolas François Vuillaume, die in de 19de eeuw een atelier runde in Brussel en de instrumentenbouwer was van het Koninklijk Conservatorium.

De bruikleen illustreert hoe het netwerk van het Erfgoedfonds tot mooie samenwerkingen kan leiden. Het instrument werd aangekocht door het Fonds Léon Courtin-Marcelle Bouché. Het beheer van de bruikleen, met de opvolging en administratie die daarbij hoort, is in handen van het Fonds Strings for Talents.

Pierre Fontenelle is zeer opgezet met deze kans: “Ik ben verrukt en vereerd dat ik deze cello toevertrouwd kreeg, na een lange zoektocht naar een muzikale metgezel. Dit Belgische erfgoed was al tientallen jaren niet meer gespeeld. Terug in zijn geboorteland, weerklinken opnieuw de zilverachtige hoge tonen en de spelonkachtige bassen die mij zo inspireerden bij de eerste aanraking.”

“Een musicus kan zijn muzikaal ideaal niet baren zonder een instrument van uitzonderlijke kwaliteit. Zoals een schilder zijn verbeelding op een doek projecteert met een vol palet van de meest complexe tinten en penselen van verschillende fijnheid, zo ben ik ervan overtuigd dat mijn artistieke visie geboren kan worden uit de ingewanden van deze Nicolas-François Vuillaume. Veel meer dan het eenvoudige materiële resultaat van de mysterieuze wetenschap van de luitbouw, is dit instrument, begiftigd met een uitgesproken klankpersoonlijkheid en bijzondere gevoeligheden, meer een levend wezen met wie ik een relatie van vertrouwen en respect zal weven.”

Manuscript leidt tot opvoering

Zeer uitzonderlijk duikt een manuscript op met muziekstukken die al eeuwen niet meer gespeeld zijn. Het Leuven Chansonnier, tevens aangekocht door het Fonds Léon Courtin-Marcelle Bouché, is zo’n bijzondere vondst.

Dit meerstemmig liedboek uit de late 15e eeuw, compleet en in zijn oorspronkelijke band, was in de vergetelheid geraakt tot het in 2016 weer opdook. Het bevat een geestelijk werk in het Latijn en 49 wereldlijke liederen in het Frans. Dat daarbij ook onbekende stukken zijn, maakt het chansonnier zeer interessant voor de muziekgeschiedenis.

Het Leuven Chansonnier werd toevertrouwd aan de Alamire Foundation in Leuven, het internationaal centrum voor de studie van de muziek in de Lage Landen. Dat instituut buigt zich over de musicologische studie van het materiaal. Bovendien volgde al in 2017 een wereldpremière in New York, door het Solazzo Ensemble; sindsdien werden de polyfonische liederen al verschillende keren professioneel verklankt.

Hopelijk kan binnen afzienbare tijd ook ‘De bruid van Messina’ worden uitgevoerd, de enige opera van de Belgische violist en componist Henry Vieuxtemps (1820-1881). Het Erfgoedfonds verwierf het handschrift van de niet volledige afgewerkte opera ongeveer tien jaar geleden dankzij het Fonds Manoël de la Serna. Inmiddels is het manuscript gerestaureerd en is het stuk, onder impuls van musicologe Agnès Vieuxtemps en orkestleider Nicolas Krauze, bewerkt voor een volledige uitvoering. Het is dus uitkijken naar een wereldpremière om de kroon te zetten op deze unieke onderneming.

Instrumenten voor jong talent

Naast de cello die Pierre Fontenelle bespeelt, worden via de Stichting nog meer instrumenten ter beschikking gesteld van jong talent.

Het Fonds Strings for Talent koopt expliciet met dat doel instrumenten aan. De eerste aankoop, uit 2019, wordt nu bespeeld door celliste Florianne Remme. Recenter volgde de aankoop van een quatuor (twee violen, een altviool en een cello). De selectie van de muzikanten die deze in bruikleen zullen krijgen, is aan de gang.

Een Fonds waarvan de oprichtster anoniem wil blijven, verwierf twee cello’s en twee strijkstokken, waarvan één cello reeds is toegewezen, aan Diego Coutinho.

Het Erfgoedfonds zelf leent een 19e-eeuwse strijkstok uit aan celliste Camille Thomas.

Tot slot is er het Fonds L’Instrument du Musicien, dat jonge musici helpt om hun eigen instrument aan te kopen, met een spaarplan waaraan ook vanuit het Fonds wordt bijgedragen. Daarnaast stelden particuliere eigenaars twee violen ter beschikking, die twee jonge talenten in bruikleen kregen.