Vier poten, twee oren en een hart voor zorg

Toen haar een blindengeleidehond Embrasse werd aangeboden, aarzelde kinesitherapeute Evy Van Varenbergh geen moment om in gesprek te gaan met de directie van az groeninge. Al langer was ze geboeid door Animal Assisted Therapy, waarbij dieren een waardevolle rol spelen in de zorgverlening. Dit idee past perfect binnen het project HOEZO – WEL?!, ondersteund door het Fonds Dierenwelzijn dat wordt beheerd door de Koning Boudewijnstichting. Het project combineert de principes van ‘One Health – One Welfare’ en zet in op het welzijn van mens én dier. Hogeschool VIVES vertaalt deze visie naar een wetenschappelijk onderbouwd vormingsaanbod, geïnspireerd door de praktijkervaringen binnen az groeninge in Kortrijk.

“Het is bewezen dat de nabijheid van dieren een aantal positieve gezondheidseffecten heeft: ze werken bloeddrukverlagend, stimuleren tot bewegen, verhogen de weerstand, bevorderen psychosociale vaardigheden, brengen rust… De voltallige directie van het ziekenhuis besprak het dossier grondig en gaf het een kans. Ook voor het luik ziekenhuishygiëne werden duidelijke regels opgesteld” vertelt Evy Van Varenbergh.

“az groeninge had zelf al ondervonden hoe heilzaam de invloed is van natuur op het mentaal en fysiek herstel van haar patiënten. Zo liep er onder de noemer’ Natuur op Voorschrift’ al langer een programma waarbij samen met patiënten een moestuin onderhouden wordt, mindfull wandelsessies georganiseerd worden of workshops bloemschikken plaatsvinden.
Het inzetten van dieren ging verder op een ingeslagen weg.” aldus van Varenbergh. Embrasse werd aanvankelijk alleen ingezet op de geriatrie waar Evy zelf actief is. “Als we vertellen dat Embrasse er is, hebben mensen niet veel overredingskracht meer nodig om te bewegen. Maar hij roept vaak ook herinneringen op bij bijvoorbeeld ouderen met dementie die zelf een hond hadden. Het is mooi te zien hoe hij verhalen en emoties naar boven brengt. Bovendien brengt hij ook rust doordat mensen ten volle focussen op de hond en niet op zichzelf.”

Embrasse, Zoë en Zulma: dieren die verbinden

Embrasse is niet alleen, want er zijn ook Zoë en Zulma, de ezels van az groeninge.
“we zetten de ezels graag in bij de therapie van psychiatrische patiënten. Patiënten verzorgen de dieren, doen  er therapeutische oefeningen mee, gaan er mee op stap… Ons ziekenhuis beschikt over een groot netwerk aan vrijwilligers die ook de taak van wandelbuddy op zich nemen. Zij gaan er graag op uit met de ezels en de patiënten. Het leeft echt. Zowel personeel als patiënten brengen hun vrije momentjes door bij de dieren en ontfermen zich erover. Anderen genieten dan weer van het gezelschap van de dieren, want vergis je niet: niet iedereen krijgt bezoek in ons ziekenhuis…” zo vertelt Nathalie De Groote die als ergotherapeute op de afdeling psychiatrie werkt en zich ook buiten de werktijden ontfermt over Zoë en Zulma. “Ezels brengen rust, verbinden mensen, doen hen vertragen en zetten hen in beweging. Bovendien reageren ze minder bruusk en zijn in die zin ook veilige dieren om met patiënten om te gaan. Bovendien zijn het met hun lange oren echte ‘cuties’.”

Van spontane inzet naar professionele samenwerking

De toenemende inzet van dieren in de hulpverlening van het ziekenhuis zette de ploeg aan om het professioneler aan te pakken. “Wat begon als een spontaan initiatief, deed ons gaandeweg beseffen dat we eigenlijk over relatief weinig kennis beschikten over de dieren”, aldus Virginie Huys, coördinator van het Fonds az groeninge. Toen de oproep “Dierenwelzijn versterken in de opleiding van professionelen” van de KBS verscheen, aarzelde de equipe dan ook niet om onder de noemer “HOEZO-WEL?!” een opleidingstraject met VIVES Hogeschool in te dienen. Annelies Flamag van VIVES: “Onze hogeschool biedt al langer een postgraduaat ‘dieren in de hulpverlening’ aan. Onze expertise kon zeker een meerwaarde bieden aan de enthousiaste hulpverleners van het ziekenhuis. Zo brachten we hen dingen bij als ‘hoe kan je dieren correct lezen?’, ‘hoe voelt het dier zich?’, ‘hoe kan je voorkomen dat de hond stress ervaart?’. Heel veel nadruk lag op het welzijn van de dieren zelf. Want dat is het grote risico: als je dieren inzet in de hulpverlening gaat er erg veel aandacht naar de patiënt en dreigen we vaak het dier uit het oog te verliezen. Het dier mag geen attractie worden, maar moet een volwaardige speler zijn. Daarom zeggen we altijd dat hij ingezet wordt in de hulpverlening, niet gebruikt.”

Het traject met VIVES zorgde niet alleen voor een toenemende kennis van de begeleiders, ze noopten het ziekenhuis ook tot een aantal aanpassingen. Zo werd een minder gladde vloer voorzien voor de hond, kwam er een upgrade aan het ezelshok etc. Intussen zijn Embrasse, Zoë en Zulma vaste waarden geworden in az groeninge. Embrasse beschikt sinds kort zelfs over een eigen mailadres waarop mensen een bezoekje kunnen aanvragen. Alle dieren worden dan ook meer en meer ziekenhuisbreed ingezet. Zo merkt het personeel bijvoorbeeld dat dieren in afdelingen als psychiatrie moeilijke onderwerpen makkelijker bespreekbaar maken. “Dieren in de werkomgeving zorgen niet alleen voor meer arbeidsvreugde bij de medewerkers, maar ook voor verbinding. We zijn dan ook bijzonder trots dat we met het project geselecteerd werden voor de Warmste Week. De opbrengsten moeten het ons mogelijke maken om nog harder voor onze zaak te gaan. Zo zouden we bijvoorbeeld aangepaste rolstoelen kunnen aankopen waardoor ook die patiënten mee kunnen op ezelswandelingen in de natuur.”

Over het Fonds Dierenwelzijn

Het Dierenwelzijnsfonds, beheerd door de Koning Boudewijnstichting, wil in samenwerking met het Madame Mignolet Fonds, het Simone van Mossevelde Fonds en het Evita en Rani Trigalet Fonds het welzijn van dieren verbeteren bij activiteiten die mens en dier met elkaar verbinden. Elk jaar doen deze fondsen samen een oproep voor projecten. Het doel van deze oproep is ofwel om de kennis en vaardigheden van professionals die met dieren werken te vergroten, met een bijzondere focus op dierenwelzijn, of om projecten te ondersteunen die burgers en consumenten bewuster maken van het welzijn, de behoeften en de gevoeligheid van dieren. Sinds de lancering van de oproep in 2022 hebben 15 projecten steun ontvangen voor een totaalbedrag van 607 148 euro.

Een nieuwe oproep voor projecten ter versterking van de opleiding van dierenwelzijnsprofessionals staat open tot 20/01/25: https://kbs-frb.be/nl/dierenwelzijn-versterken-de-opleiding-van-professionelen-0