“Het is een win-win”: bouwen aan een uitweg uit de armoede in Nepal

Betaalbare en klimaatvriendelijke bakstenen van aarde, ontworpen ‘zoals Lego’: het zijn de belangrijkste bouwstenen voor sociale ondernemers in Nepal, dat door een aardbeving is getroffen. Build Up Nepal heeft duizenden veilige huizen gebouwd en banen gecreëerd, en ook inkomsten voor lokale ondernemers. Het project kon groeien dankzij de Business Partnership Facility (BPF), dat het operationele beheer toevertrouwde aan de Koning Boudewijnstichting.

Toen de oprichters van Build Up Nepal moesten beslissen wat de beste manier was om te helpen in de nasleep van de verwoestende aardbeving van 2015, “gingen we voor een gok, niet voor de veilige weg”.

Meer dan 800.000 huizen waren verwoest door de ramp en de overstromingen die daarop volgden, met arme landbouwersgezinnen als grootste slachtoffers. Maar in plaats van het ingezamelde geld te gebruiken om er een paar scholen of huizen mee te heropbouwen, zetten oprichters Björn Söderberg en Bina Shrestha een duurzaam businessmodel op met een veel bredere impact.

De methode van Build Up Nepal bestaat erin de bouw van ecologische, goedkope en aardbevingsbestendige huizen te faciliteren, en tegelijk banen te creëren en de investering, inspanningen en passie van lokale ondernemers en bewoners te benutten. De kern van dit sociale ondernemerschap zijn low-tech en in elkaar passende bakstenen van aarde, waarvan de productie 20 tot 40% goedkoper is en waarvoor er tot 60% minder CO2 wordt verbruikt dan bij conventionele gebakken bakstenen.

Hun micro-ondernemingsmodel heeft tot nu toe geleid tot de bouw van meer dan 6000 huizen in 287 gemeenschappen en de creatie van bijna 3000 banen.

Het project breidt zich uit dankzij financiering uit het BPF-programma ‘Ondernemingen voor SDG’s’. Dat biedt steun aan innovatieve ondernemingen die ten minste één VN-doel voor duurzame ontwikkeling onderschrijven. In 2020 heeft het fonds 130.000 euro toegekend aan Build Up Nepal, waardoor zij hun productie kunnen opschalen, meer dan honderd nieuwe ondernemers kunnen ondersteunen en kunnen uitbreiden naar arme gebieden in het westen van Nepal. Het geld wordt ook gebruikt om een ondersteunend marktsysteem voor de micro-ondernemingen op te zetten, meer metselaars op te leiden en de machines op technisch vlak te verbeteren.

“Bakstenen, geen bamboo”

“Het begin was niet makkelijk,” aldus deputy managing director Andreas Kölling, die er was voor zijn proefschrift, met een beurs van het Zweedse Agentschap voor Ontwikkelingssamenwerking (SIDA), toen de aardbeving van 2015 zich voordeed. Nadat hij in contact was gekomen met Söderberg en zijn vrouw Bina, richtten ze samen Build Up Nepal op en begonnen ze met het opleiden van de lokale bevolking in een gemarginaliseerde gemeenschap voor het bouwen van bamboehuizen.

“Een maand later kwamen we terug en niemand had iets gedaan. Wij zeiden: ‘Waarom willen jullie in deze piepkleine schuilplek blijven wonen, terwijl we jullie pas hebben laten zien hoe je een mooi huis kunt bouwen?’ Dat wilden ze niet; ze wilden een stenen huis, want bamboe wordt gebruikt voor het bouwen van koeienstallen of kleine opslagruimtes. Het wordt door hen als ondermaats beschouwd.

“Onze eerste grote les was dus: als we iets willen bouwen dat we kunnen opschalen, dan moet het iets zijn waar mensen niet alleen in willenwonen, maar waarvan ze dromen en waar ze echt van hopen dat ze erin kunnen wonen.”

De oprichters wisten weinig af van de technische aspecten van het bouwen van huizen en begonnen dag en nacht te op internet te surfen om uit te vissen hoe deze huizen goed en betaalbaar gebouwd konden worden. “We geloofden nog steeds in het opleiden van de lokale bevolking en het gebruik van lokale materialen als dé manier om dit te doen. Toen stootten we op deze bestaande baksteentechnologie,” zegt Kölling.

Interlocking Bricks (CSEB) worden gemaakt door zand, aarde – of steengruis – en cement in een machine te mengen en samen te persen. De bakstenen worden uitgehard en het cement verhardt en verbindt zich met het zand om zo de baksteen stabiel te maken. Dit betekent ook dat er geen verbranding of brandstof nodig is. Ze worden op elkaar gestapeld, grijpen in elkaar “net als Legoblokken” en vormen vervolgens door een combinatie van cement en staven en horizontale banden een sterke structuur.

"Je kunt er erg gemakkelijk en snel mee bouwen, en het is ook gemakkelijk om mensen op te leiden om ze te gebruiken,” voegt hij er nog aan toe.

De bakstenen waren al in gebruik in India en Thailand, maar ze waren nog niet uitgeprobeerd in Nepal. Na wat proeftesten keurde de Nepalese regering de technologie in 2017 goed.

Een motor voor de lokale economie

"Sindsdien zijn we beginnen te werken met dit ondernemersmodel, dat we de afgelopen vier jaar hebben opgeschaald, en waar het BPF-project op heeft gefocust,” aldus Kölling.

Het model wil in elk dorp “een economische motor doen ontbranden”. Build Up Nepal verkoopt de baksteenmachine aan plattelandsondernemers die geld en tijd kunnen investeren in een lokale bouwonderneming: een koppel, een individu, een jongerenvereniging, een vrouwengroep...

Zodra de onderneming is opgericht, werkt Build Up Nepal samen met ngo’s en andere partners om ondersteuning te bieden, zoals een opleiding in metselwerk, de financiering van kwaliteitscontroles en andere vormen van langetermijnondersteuning.

Gezinnen met een laag inkomen kunnen tot 25% besparen op de gebruikelijke kosten van een klein huis. Ze kunnen nog meer besparen door zelf materialen te kopen of een deel van het ongeschoolde werk zelf te doen. In sommige gevallen voorzien hun partners in volledig gefinancierde huizen voor de meest kwetsbare gezinnen, zoals alleenstaande moeders of bejaarden.

Om hun doelstellingen inzake inclusiviteit waar te maken biedt Build Up Nepal stimulansen om ervoor te zorgen dat vrouwelijke ondernemers, die vaak minder toegang hebben tot financiering, de kans krijgen om in de machine te investeren.

Eén onderneemster, Saraswati uit Jogidada in Centraal-Nepal, heeft via haar micro-onderneming 35 huizen gebouwd. Volgens haar neemt de vraag snel toe: “Veel vrouwen vragen mij hoe ze net als ik onafhankelijk kunnen worden,” zegt ze.

Een andere vrouw, Parbati, zegt dat ze haar investering in drie tot vier maanden heeft terugverdiend en dat ze anderen heeft overtuigd van de kosteneffectiviteit van het proces en de kansen op werk die het met zich meebrengt. “In ons dorp zijn er veel jongeren die naar het buitenland willen voor werk. Maar nu ze dit zien, zijn velen gemotiveerd om te blijven.”

Investering in de toekomst

Kölling voegt hier nog aan toe: “Wij worden gedreven door de sociale, ecologische en economische impact, maar in het gesprek met de potentiële ondernemers ligt de nadruk op de wijze waarop dit als business goed is.”

“Om de wederopbouw en het herstel op lange termijn op te schalen moet je de privésector aan boord krijgen. Het grootste deel van de investering moet ook van de lokale bevolking komen – zo krijg je bij hen 100% gedrevenheid om hier dag en nacht op te focussen.

“Dat bezorgt de BPF ook meer impact. Als we over ondernemers beschikken die uit dat gebied komen, kunnen ze heel goedkoop te werk gaan. Ze hebben al een sterk sociaal netwerk, ze weten waar ze de materialen het goedkoopst kunnen krijgen en waar ze de lokale metselaars kunnen vinden, ze weten hoe ze de lokale overheid kunnen overtuigen om met dit materiaal te bouwen... Het is een win-win.”