Eerste hulp bij psychische stress voor eerste lijn

Een ongeziene crisis die de samenleving vol treft: het hoeft niet te verwonderen dat bij meer mensen de angst piekt tijdens de pandemie. Een netwerk van psychologen in enkele eerstelijnszones in de Kempen helpt collega’s, maar ook eerstelijnswerkers zoals huisartsen of thuisverpleegkundigen te reageren op de psychische stress bij cliënten en patiënten.

We zitten nu al enkele weken in ons kot en het einde is nog niet in zicht. Niet alleen psychologen voelen de temperatuur stijgen, ook eerstelijnswerkers zoals huisartsen, thuisverpleegkundigen, thuiszorg of vroedvrouwen horen meer klachten van stress en angst. Hoe ga je daar als eerstelijnswerker mee om? Een netwerk van psychologen in de Kempen springt de eerste lijn bij, en krijgt daarvoor een financieel duwtje via de oproep voor snelle steun aan eerstelijnsorganisaties van het Fonds Dr. Daniël De Coninck, beheerd door de Koning Boudewijnstichting.

Ongrijpbaar en onvoorspelbaar

“Mensen zijn onzeker over de toekomst, ze zijn bang voor besmetting”, zegt klinisch psychologe Christel Grieten. “Als je bang bent van honden, weet je wat je moet doen, je blijft bij ze uit de buurt.” Maar deze gezondheidscrisis is anders. Het risico is ongrijpbaar en onvoorspelbaar. Voor sommigen manifesteert het coronavirus zich als een mild griepje, anderen moeten naar intensieve zorgen of overlijden eraan.

Tot juni trekt Grieten, met de steun van de Stichting, een nieuw ondersteuningsnetwerk van klinisch psychologen in de eerstelijnszone Middenkempen, in samenwerking met psychologen van de eerstelijnszones Zuiderkempen en Baldemore, en met andere eerstelijnsactoren in deze zones. De focus ligt op mensen die extra kwetsbaar zijn door handicap, bestaande psychische of sociale kwetsbaarheid, eenzaamheid.

Normaliseren

“Met ons initiatief willen we collega-psychologen en eerstelijnswerkers ondersteunen bij de aanpassingen die we allemaal moeten doen in deze coronacrisis. Wij geven online informatie, bijscholing, adviesgesprekken en intervisie. Wij delen deze denkoefening met mensen van de eerste lijn, met o.a. huisartsen, verpleegkundigen, vroedvrouwen.”

De eerste boodschap, voor psychologen en eerstelijnswerkers die in aanraking komen met mensen die last hebben van angsten en andere psychische klachten vandaag, is normaliseren, zegt Grieten. “De neiging bestaat om bij psychische klachten meteen te panikeren of te pathologiseren. Maar op dit moment is het normaal dat je angstiger bent, dat je niet goed slaapt, dat je je zorgen maakt.”

Doorverwijzen

Eerstelijnszorgverleners gaan dus best niet te snel mee in de paniek door meteen naar een psycholoog te verwijzen. De eerste toevlucht is het eigen netwerk van de cliënt of de patiënt. “Met social distancing kan je niet zomaar snel een koffie drinken met een vriendin, maar er zijn andere hulpmiddelen voor contact.” Daarnaast kunnen regelmaat en routine al rust in het hoofd brengen.

Maar hoe weet je als eerstelijnswerker dat dit volstaat? Hoe moet je inschatten of iemand niet toch een psycholoog nodig heeft? Het netwerk deelt zijn expertise en kennis om eerstelijnswerkers hierbij te helpen. In de eerste plaats maakte Christel Grieten werk van een dropbox met literatuur en tips & tricks waar eerstelijnswerkers handvaten kunnen vinden om hun patiënten en cliënten hierin bij te staan.

“Ook voor deze crisis was de doorverwijzing naar psychologen door huisartsen soms al een pijnpunt”, zegt Grieten. “De kennis van en feeling voor psychische problemen is niet bij alle huisartsen even groot en in de manier van verwijzen zitten grote verschillen. We proberen de samenwerking met de eerste lijn nu te versterken. We gaan verwijzers ook informeren over de signalen, de 'rode lampjes', waarop ze moeten letten voor een verwijzing naar een psycholoog.”

Videoscherm

De dropbox bevat ook informatie voor collega-psychologen. “Ook voor hen is dit een ongewone situatie. Normaal gaan we met de mensen die we begeleiden een heel traject aan. Maar ondersteunen in een crisissituatie als deze vergt een heel andere aanpak.” Psychologen werken nu telefonisch of online via videoconferentie. “Dat heeft gevolgen, zowel inhoudelijk als praktisch.”

Welke systemen voor videogesprekken zijn er? Welke zijn privacyveilig? Welke software is gratis beschikbaar? Welke gevolgen heeft deze manier van werken voor de therapeutische relatie? Welke deontologische bedenkingen zijn er te maken? Op al deze vragen kunnen ze antwoorden vinden in de dropbox.

“Er is onwennigheid, bij cliënten en psychologen. Sommige cliënten hebben liever niet dat de psycholoog hen thuis contacteert. Anderen vinden thuis niet de nodige privacy voor zo’n gesprek. Maar naarmate de quarantaine langer duurt, zoeken opnieuw meer cliënten contact. We drukken hen op het hart dat videoschermen de kwaliteit van het contact met de therapeut niet aantasten.”

Pauze doorbreken

Op dit moment werkt Christel Grieten aan de volgende stap, waarbij psychologen en eerstelijnswerkers haar direct kunnen contacteren voor een adviesgesprek of een intervisie over een bepaalde patiënt of cliënt wanneer ze vastlopen. Hoe is die persoon het best geholpen? Is de interventie van een psycholoog nodig?

“Naarmate de lockdown langer duurt, hebben sommige mensen die hun traject op pauze hadden gezet, toch weer behoefte aan een gesprek.” Ook de hulplijnen die de overheid had ingesteld om een luisterend oor te bieden – via Tele-Onthaal en het Rode Kruis – krijgen meer oproepen te verwerken.

Trauma

“In een volgende fase van deze crisis, op het moment dat het leven weer op gang komt, zal een nieuwe golf van mensen zich aandienen, mensen die bang zijn om weer naar buiten te gaan. Ook daar moeten we op voorbereid zijn.” Tot slot, als deze crisis voorbij is, is het mogelijk dat sommige mensen getraumatiseerd uit deze periode gekomen zijn. Ook zij hebben dan ondersteuning nodig. “Het zou dus goed zijn als de partners die elkaar nu gevonden hebben, dit ook nadien kunnen vasthouden.”