‘Precies een mirakel’. Duizenden vrijwilligers gemobiliseerd om mensen in Oekraïne te helpen

De Folkowisko Stichting werd van een organisator van muziekfestivals Polens grootste humanitaire hulpactie in de oorlog tegen Oekraïne. Ze mobiliseerde 2000 vrijwilligers.

Het organiseren van muziekfestivals blijkt een goede voorbereiding te zijn op het begin van een oorlog. Dat ontdekte de Stichting Folkowisko toen Rusland Oekraïne binnenviel.

Folkowisko was gevestigd in Cieszanów in Polen, vlak bij de grens met Oekraïne. Het was een vereniging die culturele evenementen organiseerde, met als belangrijkste een festival voor folkmuziek. Folkowisko werd ongeveer 13 jaar geleden opgericht en ging prat op haar grensoverschrijdende aanpak, waarbij de cultuur van vóór de Tweede Wereldoorlog in de regio eer werd aangedaan: die was deels Oekraïens, deels Pools en meestal Joods.

In februari 2022 had medeoprichter Marcin Piotrowski van Folkowisko een ontmoeting met een lokaal opvangcentrum voor vluchtelingen. “Ze wisten dat Folkowisko zich heel dicht bij de grens bevond”, zegt Piotrowski. “We planden een ontmoeting op vrijdag en de oorlog begon op donderdag.”

Op dag twee van de oorlog waren Piotrowski en andere medewerkers van Folkowisko de eerste Polen die Oekraïne binnenkwamen en die hulp boden bij een van de belangrijkste grensovergangen. “Er was paniek omdat niemand er klaar voor was. Er waren acht plekken tussen Polen en Oekraïne waar mensen de grens konden oversteken, en het ging erg traag.”

Crowdcontrol

In de loop van de jaren heeft Folkowisko zo’n 250 vrijwilligers opgeleid die bezig zijn met de logistiek op festivals. “De situatie aan de grens was erg vergelijkbaar”, zegt Piotrowski. “Als duizenden mensen op één plek samenkomen, gebruik je dezelfde technieken. En we hebben de uitrusting: tenten, verwarmingsapparaten, hekken, poorten.”

Voedsel en tenten stonden klaar in Polen, “maar het grootste probleem situeerde zich aan Oekraïense zijde, met dat eindeloze verkeer. Er waren 20.000 of 30.000 mensen: vrouwen, kinderen, mensen met een beperking, studenten uit Afrika, uit India, buitenlanders van overal. De mannen namen er afscheid van hun kinderen en van hun vrouwen. Het was hartverscheurend.”

Zelfs Piotrowski’s bed & breakfast, dat hij samen met zijn vrouw uitbaat, werd een opvangcentrum voor vluchtelingen. “Elke dag kwamen er 180 mensen bij ons thuis. We gaven hen gewoon wat te eten en stuurden ze verder Polen in.”

Folkowisko had al snel de leiding over het aanreiken van humanitaire hulp en medische bijstand bij vier grensovergangen. “In die eerste paar dagen verloren we zes mensen door de kou, de stress en de paniek. We zagen kinderen doodvriezen aan de grens.”

‘Het was precies een mirakel’

Het raakte bekend dat Folkowisko hulp nodig had en uit de hele wereld begonnen er vrijwilligers toe te komen. Twee belangrijke Poolse familiestichtingen – een in Canada en een in de VS – mobiliseerden fundraisers en zorgden voor leveringen. De King Baudouin Foundation in Canada zamelde 250.000 euro aan donaties in.

”Het was ongelooflijk, het was precies een mirakel”, zegt Piotrowski. “Een generator ter waarde van 20.000 dollar arriveerde uit het buitenland om naar het ziekenhuis te sturen. We kregen vijf ambulances, zomaar. Het was verbazend hoe snel mensen reageerden.”

Sindsdien zijn zowat 2000 vrijwilligers uit alle hoeken van de wereld naar het gebied bij Cieszanów getrokken. Sommigen van hen waren gespecialiseerd in noodhulp of medische bijstand, maar velen van hen waren gewoon mensen die wilden helpen. “We kwamen hier aan in een bus vol met goederen”, zegt Claire, een vrijwilliger uit Amsterdam. “Ik denk dat het makkelijk is om geen verantwoordelijkheid te nemen, omdat dit zich zo ver van huis afspeelt. Je denkt dat je niets kunt doen, maar er is écht wel iets wat je kunt doen. Deze plek is daar het bewijs van.”

Volunteers for Ukraine werd gelanceerd in de VS en mobiliseerde honderden mensen om naar Cieszanów te komen. Philip Ramos van de New York State Assembly kwam met een team. “Wij zijn zo onder de indruk van de hoeveelheid humanitaire hulp die hier is toegekomen”, zegt hij. “Nog maar enkele maanden geleden was dit een organisatie die de leiding had over een festival, en nu is ze veranderd in iets dat de bevolking van een heel land raakt. Dit wordt niet gerund door de overheid, maar door de harten van het Poolse volk.”

Hoop geven

De vrijwilligers werden aan het werk gezet om leveringen van goederen in ontvangst te nemen, te sorteren en opnieuw in te laden om ze naar Oekraïne te sturen. Alleen al in de eerste maand van de oorlog stuurde Folkowisko bijna 3000 ton humanitaire hulp naar zwaar getroffen steden als Marioepol, Kiev en Charkiv. De Stichting heeft ook een medisch centrum opgezet in een voormalige Russische kolchoze in Nahaczów, een Oekraïens dorp vlak bij de grens.

Inmiddels, meer dan een jaar sinds de oorlog losbarstte, is het aantal mensen dat hierbij betrokken is drastisch afgenomen en is Folkowisko zich gaan concentreren op inspanningen op de lange termijn. In een belangrijk programma trainen Israëlische experts lokale maatschappelijk werkers en psychologen in het omgaan met trauma. Er worden zaden geleverd aan Oekraïense huishoudens als onderdeel van het Victory Garden-project. Zo kunnen gezinnen hun eigen voedsel verbouwen.

Maar Folkowisko heeft nog steeds vrijwilligers nodig. “Zij brengen een nieuwe spirit en nieuwe energie in het team”, zegt Piotrowski. “Voor de Victory Garden reisden twee auto’s door Oekraïne met mensen uit Polen en het Verenigd Koninkrijk. Het is belangrijk voor Oekraïners die in kleine dorpen leven dat er ook buitenlanders komen om hen te steunen. Wij geven niet langer voedsel, we geven hoop.”