De Groene Gevel van mARTa blaast oude wijk nieuw leven in

Achter de groene gevels van mARTa, een socio-culturele ontmoetingsplaats in het centrum van Mechelen, schuilt een verhaal van verbinding tussen buurtbewoners die samen met het stadsbestuur de handen in elkaar slaan om hun wijk zuurstof te geven en zo gezonde, vriendelijke buitenruimtes te (her)creëren. We spraken met schepen Patrick Princen, de drijvende kracht achter dit project dat mogelijk werd met de financiële steun van het ING Fonds voor Duurzame Gebouwen, beheerd door de Koning Boudewijnstichting.

Hoe het allemaal begon

Door de eeuwen heen fungeerden kerken als het kloppend hart van stadswijken, maar als gevolg van de veranderde tijdsgeest krijgen ze vaak een nieuwe bestemming. De Heilig Hartkerk in Mechelen is daar een schoolvoorbeeld van. In april 2022 nam het stadsbestuur de kerk in erfpacht en doopte haar samen met de buurtbewoners om tot mARTa. Het idee om de kerk een socio-culturele bestemming te geven sloot aan bij de vernieuwing van de omliggende wijk Heihoek waarbij de focus lag op ontmoeting, cultuur en vergroening. Vandaar ook de naam mARTa die staat voor M(echelse), ART (kunsten) (in de) Adegemstraat. In een eerste fase van de totaalrenovatie werd besloten om de voor- en achtergevel van de kerk te vergroenen. ‘Dankzij de financiële steun van het ING Fonds voor Duurzame Gebouwen hadden we het nodige budget om de werken te starten,’ vertelt de bevoegde schepen.

Voor en door buurtbewoners

Het initiatief kon meteen rekenen op het enthousiasme van de buurtbewoners. ‘Mensen boden zich spontaan aan om ambassadeur te worden en op initiatief van het Buurtparlement werden verschillende infomomenten georganiseerd rond vergroening en aanplanting. Onder impuls van ‘De Groene Gevel van mARTa’ realiseerden ambassadeurs, buurtbewoners en de onthardingsploeg van de stad meer dan 220 tegeltuinen en acht groenslingers in de rest van de wijk. Als we daar de extra plantvakken aan de voor- en achterzijde van mARTa bij tellen, komt dit neer op meer dan 150m2 ontharding,’ aldus een tevreden schepen. Maar er is meer. Zo heeft ‘De Groene Gevel van mARTa’ niet alleen positieve gevolgen op het milieu, maar ook op de sociale cohesie van de dichtbevolkte wijk die dankzij de nieuwe luwteplek meer zuurstof krijgt. In de schaduw van de kerktoren werden rondom de nieuwe plantvakken zitbanken geplaatst die uitnodigen tot gesprek tussen buurtbewoners van alle leeftijden. Daarnaast zorgt de versmalling van de straat voor een enorme vertraging van het verkeer waardoor voetgangers en fietsers meer ruimte krijgen. Waar vroeger geparkeerde auto’s stonden, lopen tijdens de georganiseerde plantmomenten kinderen rond met kruiwagens, terwijl buurtbewoners met groene vingers zorgen voor het onderhoud van de groenslingers.

Sneeuwbaleffect

Het is duidelijk dat de realisatie een boost geeft aan de partners van mARTa aangezien dit een eerste zichtbare fase is in de totaalrenovatie van het hele project, maar de positieve stimulans slaat over naar heel de stad. ‘De Groene Gevel van mARTa’ werkt als een accelerator,’ zegt hij opgetogen. ‘We hebben uit het verloop van dit project veel geleerd voor toekomstige vergroeningsprojecten. De manier van werken die zowel participatief als activerend was, werd ondertussen overgenomen door de dienst Mechelen Klimaatneutraal. Verder zien we dat dit project overslaat naar andere wijken in de stad. Zo hebben de bewoners van de wijk Arsenaal na een bezoek aan mARTa zelf het initiatief genomen om hun wijk te ontharden en te vergroenen. Ondertussen hebben we ook al meer dan vijftig aanvragen gekregen voor tegeltuinen en groenslingers op andere plaatsen in de stad. Als schepen van milieu had ik nooit durven dromen dat dit project zoveel in gang zou zetten. We hadden al wel hier en daar bloemperkjes en groenslingers in de stad, maar het bewijst dat een geïntegreerde aanpak mensen in beweging kan zetten. ‘De Groene Gevel van mARTa’ brengt alle componenten samen, maar wat mij persoonlijk het meest voldoening heeft gegeven, was het geluk op de gezichten van buurtbewoners tijdens de opeenvolgende plantmomenten. En dit is nog maar het begin. Als alle aanplantingen binnen een aantal jaren volgroeid zijn, zal er een natuurlijke groene poort ontstaan tussen het stadscentrum en de Heihoek-wijk. Zo zal ‘De Groene Gevel van mARTa’ een oase van rust worden waar zowel bewoners als voorbijgangers elkaar kunnen ontmoeten.”

Andere wijken willen nu hetzelfde en kunnen van onze ervaring genieten. De Groene Gevel van mARTa is een keerpunt in de vergroening van onze stad.

Over het ING Fonds voor Duurzame Gebouwen

Het ING Fonds voor Duurzame Gebouwen werd eind 2021 bij de Koning Boudewijnstichting opgericht door ING België ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van het bedrijf. Het budget was een verjaardagsgeschenk dat werd verdeeld onder projectdragers via twee oproepen, in 2022 en 2023, waarbij in totaal €839.266 werd toegekend aan 24 initiatieven waaronder ‘De Groene Gevel van mARTa’ in Mechelen. Dit project toont aan hoe de vergroening van gevels van openbare gebouwen kan bijdragen tot de duurzame transitie van een stad, het welzijn van de bewoners en op termijn ook zal leiden tot meer biodiversiteit in de stedelijke ruimte. Het bewijst ook dat de doelstellingen van het ING Fonds werden gerealiseerd waardoor het Fonds met succes kon worden afgesloten.

Projectoproep ‘Groene buurten voor gezond en zorgzaam samenleven in de stad’

Engagement voor natuur en zorg blijft een prioriteit voor de Koning Boudewijnstichting: een nieuwe oproep werd recent gelanceerd naar projecten die kwaliteitsvolle biodiverse natuur naar de dichtbevolkte wijken (terug)brengen en bewoners de kans geven om ook buiten hun huizen te bloeien, in verbinding met hun buren - of dat nu mensen, planten of dieren zijn. Kandidaatsdossiers indienen kan tot 06/01/25. Meer info over deze oproep.